Sponsorzy13 501 djvu

5

iżby takie czynniki, juk pogardzony handel i przemysł, mogły mieć jakiekolwiek znaczenie w jej ustroju i musiała dośwind- . czyć tego, co kaźden człowiek doświadczyć musi: że właśnie to, na co żadnćj nie zwraca uwagi i co Bobie najmnićj ceni, wywiera największy wpływ na jogo życie.

Odzyskanie ujścia Wisły i handel zbożowy Btał się źródłom potęgi, bogactw rycerstwa polskiego i był powodem, że ezluchta rzuciwszy się do wielkićj uprawy (Stawiski), zmusiła chłopów do pańszczyzny, mieszczanom dobra sprzedać kazała i stała się samowładnym panem w Rzeczypospolitej. Strata Kaczubeja i upndek Konstantynopola zamieniła szerokie wybrzeża czarnego morza w „Dzikie pola“. Upadek handlu sprowadził u-nadek gospodarstwa i był powodom stałego i niestałego zaludnienia. Na calom porzeczu południowych rzek nie było miast któreby mogły wstrzymać napady tatarskie. Czerń kozacka uganiała po bezludnych stopach, buntowała chłopów, i sprowadziła wojny na państwo.

Żegluga moskiewska na Narwi, pokój Grzymułtowskiogo itp. zaważyły równie ciężko na stan losów Polski. Rzeczpo-

*