zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (19)

» stylistyki

*    poucjmtyąc także problematykę semantycznej organizacji dzieła lit.

*    teorii procesu historycznoliterackiego

*    socjologii lit.

Wykraczali takie poza teren iitęratoroznawstwa, obejmując swoim zainteresowaniami folklor. i inne dyscypliny sztuki (teatr, fiini, malarstwo, architekturę, sztuki użytkowe) oraz ogólne probiecay es-etyki. Spośród założeń tego klasycznego sttukurcalizmu następujące zwłaszcza przekonania utrwaliły się we współczesnej myśli literaturoznawczej:

1.    utwór lit. jest wypowiedzią, w której dominującą rolę odgrywa funkcja estetyczna, wyznaczająca sv/oisty porządek hierarchiczny jego elementów, niesprowadzairty co zobowiązań poznawczych, ekspresywnych czy improsywnych; funkcja ta realizuje sic poprzez aktualizację autonomicznych wartości znaków językowych na wszystkich poziomach wypowiedzi; fonemSęznym, morfemicznym, leksykalnym, składniowym, prozodyjnym, oraz poprzez wyiazistą organizację poszczególnych poziomów i ich wzajemnych stosunków; nadbudowuje ona ponad linearnym przebiegiem wypowiedzi system przyporządkowań strukturalnych;

2.    każdy, nawet najbardziej drobinowy elemea: struktury dzielą jest nacechowany znaczeniowo; z drugiej strony całokształt rzeczywistości przedstawionej dzicia (temat, fabuła, postacie, podmiot literacki) tcł jest wysoko zorganizowanym tworem językowo-semantynżnym;

3.    jednostkowa wypowiedź literacka realizuje możliwości pewnego systemu języka poetyckiego, który należy interpretować z pódwójn>*m odniesieniu: do systemu Języka ogólnego (w jego rozlicznych odmianach funkcjonalnych, zwłaszcza do języka literackiego) i do tradycji lit.

4.    urwór jest zjawiskiem o charakterze semiotycznyra i jako taki musi być rozważany jako składnik społecznej sytuacji komunikacyjnej: w odniesieniu do osoby twórcy i do odbiorcy reprezentującego określoną publiczność;

5.    zarówno struktura dzieła, jak i struktura języka poetyckiego oraz tradycji lit. (w jej rozmaitych podsystemach: weryfikacyjnym, Stylistycznym, gatunkowym) mają charakter dynamiczny, są stanami chwiejnej równowagi elementów pozostających w dialektycznym napięciu; napięcie to stanowi wykładnik procesu historyczno literackiego;

6.    celem, badacza literatury jest w równej mierze synchroniczny opis samej struktury (up. systemu weryfikacyjnego), co jej przedstawienie diachrordczne, z punktu widzenia zmian, jak nr. podlega ona w czasie historycznym , pod wpływem napięć irnmanentnych i determinacji zewnętrznych.

Tendencje strukturalistyczne, żywotne początkowo zwłaszcza w krajach słowiańskich (Czechosłowacja, Rosja, w Polsce koncepcje metodologiczne M. Kridla, prace F. Siedleckiego z zakresu wersologii, K. Bućzyka -stylistyki), rozpowszechniły się w latach Ił wojny światowej i po wojnie w Stanach Zjednoczonych, przede wszystkim w wyniku działalności naukowej R. Jakobsona i, pośrednio, R. Wellcka. W iatach 50. i 60. wiele podniet literaturoznawstwu strukuiralistycznemu dostarczyła etnologia (C. Lóvi-Strauss) wypracowująca metody strukturalnej analizy mitu i gatunków twórczości folklorystycznej {pionierska rolę odegrały tu prace badaczy radzieckich z okresu międzywojennego, zwłaszcza W. Proppa). Ł inspiracji tych korzystały w znacznym stopniu poetyka generatywna i narraiologiŁ Zasób pojęciowy dzisiejszego smikturaJizmu w nauce o ii tern turze uległ także wzbogaceniu pod wpływem teorii informacji i cybernetyki oraz metod matematycznych (statystycznych i algebraicznych), stosowanych w lingwistyce. Przede wszystkim jednak pozostawał on w ścisłym związku z problematyką setniologii, obejmująca wszelkie, a de tylko językowe, przejawy aktywności znakowej Największy wpływ na kształtowanie się strukturalno-semiologicznej myśli badawczej na świście wywarły w latach 60. i ?0. prace pochodzące z dwóch środowisk naukowych: radzieckiego (tamiska szkoła oraz współpracujący z nią uczeni z innych ośrodków: J. Lotmaą. 3. Uspienski, W. W. Iwanow, W. N. Toporow) i francuskiego (R. Barthes, A. J. Greunas, 7. Todorov, J. Kristeva). W powojennym polskim literaturoznawstwie kierunek ten rozwijał się od 2. połę wy lat 50.. początkowo w ścisłym nawiązaniu do tradycji międzywojennych,

• stając-się stopniowe orientacją dominującą w dyscyplin::; współtworzyły go prace takich m.in. badaczy, jak-\UR. Mayenowa, a. Okopicń- Sławińska, M. Głowiński. 1. Sławiński. X. Bartoszyński. / Ziomek, £. Balcctzau. ;. Lalewicz; znalazł odbicie na różnych polach badań: w teorii dzida li9t, stylistyce j wersologii, poetyce historycznej, teorii komunikacji Literackiej, socjologii literatur)', teorii interpretacji. Wpłynął na modernizację polskiej nauki o lir., na charakter uniwersyteckiej dydaktyki literaturoznawczej i na szkolne nauczanie polonistyczne.