Vilniana5
201

Kilka następnych dni pułk spędził w okolicy Czechowiec, osłaniając Lidę od północy i od wschodu. W październiku ukończyła się wojna polsko-rosyjska. Pokonana Rosja sowiecka przyjęła warunki, ujęte później w Traktacie Ryskim. Wojsko polskie zakończyło chlubnie wojnę. 1-a dywizja litewisko-białoruska jednak jeszcze nie spoczęła — inne czekały ją koleje losu.

POWRÓT DO WILNA — LITWA ŚRODKOWA.

Po zajęciu Lidy i rozbiciu 3-ej armji sowieckiej naturalnym kierunkiem dalszego marszu Polaków byłoby Wilno, gdyby rząd polski nie był skrępowany postanowieniami komisyj zagranicznych, które, źle poinformowane o istotnym stanie rzeczy, przyznały Litwie prawo do Wilna. Również Sowiety traktatem w lip-cu oddały Wilno Litwinom. Słowem wszyscy handlowali i oddawali Wileńszczyznę, nie pytając się o zdanie jej ludności. La dywizja litewsko-białoruska, będąca wyrazieielką dążeń społeczeństwa Wileńszczyzny i złożona niemal wyłącznie z synów tej ziemi, nie mogła pozostać biernym widzem.

Sprawa Wilna była kamieniem węgielnym dywizji. W lipcu w 1919 roku. w rocznicę Unji polsko-litewskiej, gen. Mokrzecki tak pisał¹): ..Żołnierze! Gdy zwyciężyła w świecie zasada, że ludność każdego kraju powinna sama wypowiedzieć się za swoją przynależnością państwową, my, mieszkańcy Litwy i Białorusi, stworzyliśmy oddziały swoje, by walczyć o swoją wolność i przy należność do Polski.

Stworzyliśmy Litewsko-Białoruską Dywizję, gdzie kwiat naszej młodzieży k roso we j świadczy czy nem, że czuje się Polakami i chce złączy ć się w ścisłą całość ze swoją bracią z Korony .

Tej myśli jesteśmy my wszyscy żołnierze Litewsko-Biało-ruskiej Dy wizji i ja z Wami, bo jestem z tych samy ch co i Wy Kresów dawnej Rzeczypospolitej, te same pragnienia życia czują pozostali jeszcze w domach nasi krewni, znajomi i przyjaciele". W końcu gen. Mokrzecki pisał: ,.My, mieszkańcy Litwy i Białorusi, oddajemy i poświęcinry wszystko dla przeprowadzenia naszy ch pragnień i żądań".

Skierowana wolą Naczelnego Wodza dywizja ruszyła dnia 8 października pod wodzą gen. Żeligowskiego ku Wilnu i, wyrzucając 9 października Litwinów, zajęła miasto. Spełniło się

1

Rozkaz I-ej I. b. dyw. L. 55 z dn. 6.7 1919 roku.