10119 P1010215 (3)

XXXVIII HZ.VOWIE.VIA 'HEANANIEGOc

rem jego naśladowców ten nowy rodzaj zdegeneruje się szybko do tanich, deklamacyjnych sztuk na usługach drobnoburżuazyjnego odbiorcy. I to jest właśnie ta wielka nowość, jaką Herncni wnosi: jest to dramat poe-t tycki. który stawia i roztrząsa pewne zasadnicze zagad-/ nienia dotyczące człowieka, nie oderwanego człowieka / tragedii klasycznej, ale człowieka chwili bieżącej, który I mimo swojego historycznego stroju dzielił z widzem I I jego własne przeżycia, bunt i aspiracje. Człowiek 1 ten pokazany jest nie w schematycznej sytuacji, ale I w walce z ściśle określonym układem sił, który łatwo I można było przetłumaczyć na język aktualnych warun-1 ków: był to więc dramat polemiczny i aktualny.

V^T/ okresieTdrugiego cesarstwa wszystkie sztuki Wikto- I ra Hugo były zakazane. Jednak w r. 1867 w czasie Powszechnej Wystawy cesarz zezwolił na wznowienie Hemaniego. Z tej okazji kilku młodych poetów skierowało do autora list zbiorowy wyrażając mu swój podziw. Hugo odpisał im, w liście swoim przypominając jeszcze raz program, który mu przyświecał w jego działalności poetyckiej: podkreślał, że wiek dziewiętnasty jest wńekiem rewolucji, w którym literatura powinna j kontynuować dzieło rewolucji politycznej r. 1789, że iej przemiany są nieuniknione dla sprostania przemia- j nom społecznym. Podkreślał, że literatura powinna być demokratyczna, w szczególności głosił, że dramat to lud".

Wznowienie Hemaniego w r. 1877 spotkało się z ży-1 czliwym przyjęcierri prasy. Na bankiecie, którym Hugo podejmował aktorów wykonawców swojego dramatu

f

XXXIX

PRZSKŁADY POUSK1Ł

i    oraz przedstawicieli prasy, wygłosił on znamienne prze

mówienie: dał w nim wyraz swojej wierze w wielkość geniuszu ludzkiego, nawoływał do powszechnego pokoju i braterstwa.

Odtąd Hemani wchodzi do żelaznego repertuaru Komedii Francuskiej. Pięćdziesięciolecie jego premiery było obchodzone uroczyście przez przedstawicieli prasy i świata sztuki.

»Hemani*: w Polsce. Już w roku premiery Hemaniego zostaje on przełożony na język niemiecki (grany jest , w Weimarze), angielski (grany w Londynie w teatrze

f

Drury Lane) oraz polski. Przekład polski dokonany jest prozą, co znacznie zmniejsza jego wartość, zważywszy czym była sprawa sztuki wierszem dla romantyzmu francuskiego (Hugo dopiero w późniejszych latach dojdzie do przyznania prozie godności odpowiedniego tworzywa dla dramatu, pisząc prozą Lukrecję Borgta, Marię Tudor oraz Angela). Nazwisko tłumacza oznaczone jest inicjałami S. B. Dopiero najnowsze badania zdołały ustalić, że inicjały te kryją trzy osoby. Karola i Jana Sienkiewiczów oraz Hipolita Błotnickiego.

W r. 1862 wolnego przekładu wierszem z Hemaniego dokonał Ignacy Barankiewicz, zmieniając irr^ię bohatera i — co za tym idzie — tytuł sztuki na Emani.

W r. 1865 ukazał się przekład Apolla Nałęcz-Korze-niowskiego, błyskotliwy i wierny, którego słabą stroną jest, że tłumacz oparł się na tekście przeznaczonym dla sceny, tzn. zawierającym liczne skreślenia, nie uwzględniającym szeregu momentów ważnych dla psychologii