10267 img011 3

przekroczeniu granic tej strefy (dolnej lub górnej temperatury krytycznej), tzn/^gdy temperatura otoczenia obniża się lub podwyższa, konieczne są nakłady energetyczne (wzrost metabolizmu) na utrzymanie stałej temperatur}' ciałaj(Ryc. 4). Energia wydatkowana jest na obronę przed zimnem lub przegrzaniem.[Stała ten^ft-ratura ciała utrzymywana jest w tzw. granicach termoregulacji, które zależą m.in. od gatunku, masy ciała i wieku zwierzęcia. Po ich przekroczeniu zmiany następują zgodnie z regułą van’t Hoffa i dochodzi do śmierci z hipotermii (przechłodzenie, niekontrolowany spadek temperatury ciała) lub hipertermii (przegrzanie, niekontrolowany wzrost temperatury ciała),J_Podczas przedłużającej się ekspozycji na wysokie temperatur} otoczenia, zwierzę nie jest w stanie rozproszyć nadmiaru ciepła i następuje śmierć spowodowana hipertermią. Przy przedłużającej się ekspozycji na zimno metabolizm rośnie aż do osiągnięcia pułapu metabolizmu szczytowego. Po jego osiągnięciu zwierzę nie jest już w stanie zrównoważyć presji chłodu i ginie na skutek hipotermii. Zwierzęta przemiennocieplne mogą zapaść w stan odrętwienia (torpor dobowy lub hibernacja). Podczas stanów odrętwienia temperatura ciała i tempo metabolizmu ulegają znacznej redukcji (są w dalszym ciągu regulowane lecz na niższym poziomie), co zmniejsza energetyczny koszt przeżycia w niekorzystnych warunkach środowiska. Należy wyraźnie podkreślić, iż odrętwienie jest precyzyjnie regulowanym i kontrolowanym stanem fizjologicznym.

granice termoregulacji

normotctrrua

sirefa lermoneutralna

temperatura otoczenia

G-yMl⁰³*³'

bt 5/.C6. 03 _rt.

A S.OS.OS, 4* f. - a oi as a'

koO śrt.

Ryc. 4. Wpływ temperatur} otoczenia na tempo metabolizmu i temperaturę ciała zwierząt stałocieplnych.

Mechanizmy obrony pr/.ed zimnem

W przypadku narażenia na stres zimna, zwierzęta w pierwszej kolejności wykorzystują termoregulację behawioralną. Są to m.in. zmiany postawy ciała (np. zwijanie się w kłębek), skupianie się w gromady, wyszukiwanie odpowiedniej niszy ekologicznej (np. ucieczka do nor. gniazd). Zachowania le mają na celu ograniczenie utraty ciepła. Służy temu również