11913 ksiega9

166

się kończy. Nazywa się to oporem końcowym. Ocena jakości oporu końcowego w stawie jest jednym z najważniejszych elementów badania manualnego. W warunkach prawidłowych bariera oporu jest miękka, sprężynująca i elastyczna. Dalsze pokonywanie tej bariery i zwiększenie zakresu ruchu musi się wiązać z uszkodzeniem tkanek. W przypadku zmian morfologicznych zatrzymanie ruchu w stawie następuje jeszcze przed osiągnięciem bariery fizjologicznej stawu. W tym przypadku w zakresie ruchów kątowych, zarówno wykonywanych siłą własnych mięśni, jak i biernie, siłą zewnętrzną nie udaje się osiągnąć prawidłowego zakresu ruchu. Jest to bariera patologiczna (ryc. 70b). W przypadku zmian czynnościowych stawu, np. zablokowań. zakres ruchu czynnego, jego bariera fizjologiczna może być prawidłowa. Ograniczeniu ulega jedynie zakres ruchu biernego z charakterystycznym twardym, nieelastycznym oporem końcowym, uniemożliwiającym osiągnięcie bariery anatomicznej (ryc. 70c). Ograniczenie to wyznacza bariera czynnościowa (BC). Pojęcie barier nie dotyczy tylko struktur stawowych, odnosi się ono także do tkanek miękkich narządu ruchu: mięśni, więza-deł, ścięgien, powięzi, tkanki podskórnej i skóry. Stąd ocenia się barierę rozciągliwości tkankowej. W organizmie człowieka istnieją bariery stawowe, w których nic dochodzi do ruchów kątowych. W stawach tych ani ruchowa, ani stabilizacyjna czynność mięśni nic odgrywa istotnej roli, np. stawy krzyżowo-biodrowe. Są w nich możliwe jedynie ruchy bierne, wywołane czy to pośrednio ruchami innych części ciała, czy to ciężarem ciała, czy też wreszcie rękami terapeuty. Nie ma w nich bariery fizjologicznej, lecz istnieje bariera anatomiczna Podobnie jak w stawach o ruchach kątowych istnieje także możliwość nieprawidłowego zatrzymania ruchu biernego przed osiągnięciem bariery anatomicznej, czyli zjawisko banery czynnościowej. Występowanie czynnościowego ograniczenia ruchu, uniemożliwiającego osiągnięcie pełnego zakresu ruchu biernego w stawie (bariery anatomicznej) określ urny mianem zablokowania czynnościowego. Cała patologia zablokowania mieści się więc pomiędzy barierą fizjologiczną a barierą anatomiczną ruchu w danym stawie. Zablokowanie jest zjawiskiem odwracalnym, można je usunąć za pomocą odpowiedniego zabiegu mobilizacji lub manipulacji stawu. Stąd używa się lego określenia łącznie z przymiotnikiem czynnościowe, dla odróżnienia od morfologicznego ograniczenia mchu stawu spowodowanego, np. przyczynami zapalnymi lub urazowymi, kiedy zablokowanie mchu stawu następuje daleko przed osiągnięciem fizjologicznej bariery mchu. Oprócz ograniczenia zakresu mchu w przedziale pomiędzy barierą fizjologiczną a anatomiczną charakterystyczne w przypadku zablokowań czynnościowych jest zakończenie amplitudy powyższego mchu. czyli rodzaj oporu końcowe-

—■—

ry anatomicznej w prawidłowo ruchomym stawie. Istnieje też mny spotob badanu tych zaburzeń. Wykorzystuje się odmianę szczególną ruchów biernych, jaką je* Możliwość biernego przesuwania dwóch kości tworzących staw równolegle do ich powierzchni itmmyrii Zjawisko to nazywamy grą stawową {joint play) lub ślizgiem stawowym Powyższe mchy ślizgowego. równoległego przesuwania powierzchni suwów są możliwe jedynie przy użyciu wły zewnętrznej, np. dłoni terapeuty. W praktyce bada się je próbując przesunąć równolegle jrthią najczęściej obwodową powierzchnię suwową wobec drugiej unieruchomionej. Badanie n przeprowadza się przy pomocy specjalnych technik manualnych - trakcji, ślizga i kompresji Także i w tej metodzie diagnostyki powierzchnie stawowe doprowadza się do bariery anaan-miczncj i ocenia jakość tego ruchu, możliwość osiągnięcia tej bariery lub wcześniejsze zatrzymanie ruchu ślizgowego. Przesunięcie miejsca banery w amplitudzie ruchu, czyh ogum-czcnie mchu biernego, jeszcze przed granicą anatomiczną oraz zmiana jakości tego rurka, jest jednym z najważniejszych objawow zablokowania czynnościowego stawu. Ocena tego zjawiska jest zasadniczym elementem badania manualnego. Istota zablokowania stawu, czyh tego co jest bezpośrednią przyczyną ograniczenia możliwości wykonania ruchów ślizgowych, me jest dotąd dostatecznie poznana. Istnscją różne teorie, z których żadna me wyjaśnia zagadme-nia do końca. Do najbardziej znanych należy teona Emmingera. Kosa i V*olfa śotjaąEi zakleszczania się pomiędzy powierzchnie stawów fragmentów torebki stawowej, pewnych mikrozafałckman Nony maziowej lub też innych ciał wewnątrzsttwowych. Nosi ona nazwę teorii me nisko id on Najczęstsze zablokowania w obrębie stanów kręgosłupa występują w połączeniu: glo w owo-szyjnym, szyjno-piersiowy m. piersiowo-lędzwiowy m. lędźwiowo-krzyżowy m, okolicy między łopatkowej ora/ w suwach żebrów o-kręgowych i krzyżówo-b(odrowych (Stodolny 2000). Istotą zabiegów manualnych jest umiejętne, kiockotrwate i wyważone przekraczanic granicy ruchów / zakresu fizjologicznego do anatomicznego w runku zablokowanym. Celem jest osiągnięcie w stawie anatomicznej banery ruchu w danym kierunku. Cci ten można osiągnąć za pomocą zabiegów mobilizacji lub manipulacji. MobUt /acją stawu nazywamy zabieg repety witego przesuw ania się powierzchni stawowych względem siebie w kierunku zablokowanego ruchu, ze stopniowym przekrac/amem granicy przy użyciu minimalnej siły zewnętrznej. Mobilizacje dzielą się na bczposrethuc i pośrednie. Mobilizacje bezpośrednie polegają na wykonaniu opisanych ruchów repetywnych be<q» średnio na jedną z powierzchni zablokowanego suwu zazwy wąj kości dalszej, przy ssabth-zacji drugiej powierzchni zazwyczaj kości bliższej, /abteg wykonuje się siłą mięsni terapeuty (ryc. 71). Mobilizacje pośrednie polegają na wykonaniu opisanyeh ruchów siłą własnych