052 (11)

83. Koło ratunkowe z dwutlenku węgla

Do wypełnionej wodą szklanki wlewamy łyżkę octu i wsypujemy łyżkę sody oczyszczonej. Następnie wrzucamy do niej trzy kulki naftaliny (środek przeciw molom) lub trzy kulki z chlcba. Wkrótce widzimy, jak w cieczy, najczęściej na powierzchni kulek-powstaje wiele pęcherzyków gazu (rys. 40).

Pęcherzyki obrastające kulkę działają jak małe koła ratunkowe-wy-ciągają ją na powierzchnię cieczy. Na powierzchni cieczy część pęcherzyków pęka i kulka, cięższa od wody. tonie. Po chwili pokry wa się nowymi pęcherzykami i ponownie wypływa. Taniec kulki trwa przez dłuższy czas, dopóki nie wyczerpią się chemikalia. Zwróćcie uwagę na to. że pęcherzyki powstają w całej objętości cieczy, ale najczęściej na szorstkiej pow ierzchni kulek.

Nasz roztwór z pęcherzykami wygląda jak woda sodowa-woda sodowa jest przecież niczym innym jak zwyczajną wodą. w której rozpuszczono pod wysokim ciśnieniem dużą ilość dwutlenku węgla.

Nazwę „woda sodowa" można łatwo wyjaśnić. Napój nic zawiera oczywiście sody. lecz dwutlenek węgla, który dawnymi czasy otrzymywano zalewając sodę kwasem - zupełnie tak samo jak w naszym dośw iad-czeniu.

Być może słyszeliście kiedyś o „suchy m lodzie”. Jest to po prostu dwutlenek węgla w postaci stałej, otrzymywany przez silne oziębienie gazu.

Rys. 40. Taniec kulek naftaliny

Ił ykorzysiujemy:

szklankę lub mały słoik, kulki ..na mole” (naftalinę), sodę oczyszczoną, ocet.

84. Produkujemy lemoniadę

Gdy wsypiemy do wody sodę oczyszczoną, poza jej rozpuszczeniem nie dzieje się nic szczególnego. Podczas mieszania stałej sody ze stałym kwasem winowym lub cytrynowym nie dzieje się w ogóle nic. Wsypmy teraz sproszkowaną mieszaninę do wody - rozpuści się. a ciecz ulegnie przy tym silnemu wzburzeniu. Zachodzą reakcje, w wyniku których powstaje dwutlenek węgla.

W przemyśle sporządza się wiele podobnych mieszanek. Musujący proszek otrzymamy na przykład mieszając ze sobą 2 części cukru, 2 części sproszkowanego kwasu winowego i 1 część sody oczyszczonej. Wsypany do szklanki z wodą proszek powoduje silne spienienie. Kupna oranżada w proszku zawiera dodatkowo barwniki, olejek cytrynowy i podobne składniki. Kwas winowy można zastąpić kwaskiem cytrynowym, który ma lepszy smak. Alpiniści i podróżnicy, odbywający długie wędrówki, nie zabierają ze sobą butelek z wodą mineralną, ale tzw. aqua mir obili a. Jest to mieszanina cukru, stałego kwasku cytrynowego oraz odrobiny sody oczyszczonej. Łyżeczka tej mieszaniny wsypana do źródlanej wody daje wspaniały napój!

Proces chemiczny wywołujący burzenie się cieczy polega na tym, że kwas (nieszkodliwy) rcaguie z solą kwasu węglowego (tak jak w dośw iadczeniach z rozdz. 82 i 83).^J?

Wykorzystujemy:

szklankę, kwas winowy, kwasek cytrynowy, sodę oczyszczoną, cukier.

103