052

83. Koło ratunkowe z dwutlenku węgla

Do wypełnionej wodą szklanki wlewamy łyżkę octu i wsypujemy łyż sody oczyszczonej. Następnie wrzucamy do niej trzy kulki naftalin (środek przeciw molom) lub trzy kulki z chlcba. Wkrótce widzimy, jak \ cieczy, najczęściej na powierzchni kulek - powstaje wiele pęcherzykó gazu (rys- 40).

Pęcherzyki obrastające kulkę działają jak małe koła ratunkowe-wy ciągają ją na pow ierzchnię cieczy. Na powierzchni cieczy część pęcherzyków pęka i kulka, cięższa od wody. tonie. Po chwili pokry wa się nowyi pęcherzykami i ponownie wypływa. Taniec kulki trwa przez dłuższy cza dopóki nie wyczerpią się chemikalia. Zwróćcie uwagę na to. że pęcherzy powstają w całej objętości cieczy, ale najczęściej na szorstkiej pow ierzchn kulek.

Nasz roztwór z pęcherzykami wygląda jak woda sodowa -wod sodowa jest przecież niczym innym jak zwyczajną wodą. w które rozpuszczono pod wysokim ciśnieniem dużą ilość dwutlenku węgla.

Nazwę „woda sodowa" można łatwo wyjaśnić. Napój nic zawie oczywiście sody. lecz dwutlenek węgla, który dawnymi czasy otrzymy

czeniu.

Być może słyszeliście kiedyś o „suchym lodzie". Jest to po prostu dwutlenek węgla w postaci stałej, otrzymywany przez silne oziębieni gazu.

Rys. 40. Taniec kulek naftaliny

H ykorzystujemy:

szklankę lub mały słoik, kulki „na mole” (naftalinę), sodę oczyszczoną, ocet.

84. Produkujemy lemoniadę

Gdy wsypiemy do wody sodę oczyszczoną, poza jej rozpuszczeniem nie dzieje się nic szczególnego. Podczas mieszania stałej sody ze stałym kwasem winowym lub cytrynowym nie dzieje się w' ogóle nic. Wsypmy teraz sproszkowaną mieszaninę do wódy - rozpuści się, a ciecz ulegnie przy tym silnemu wzburzeniu. Zachodzą reakcje, w wyniku których powstaje dwutlenek węgla.

W przemyśle sporządza się wiele podobnych mieszanek. Musujący proszek otrzymamy na przykład mieszając ze sobą 2 części cukru, 2 części sproszkowanego kwasu winowego i 1 część sody oczyszczonej. Wsypany do szklanki z wodą proszek powoduje silne spienienie. Kupna oranżada w proszku zawiera dodatkowo barwniki, olejek cytrynowy i podobne składniki. Kwas winowy można zastąpić kwaskiem cytrynowym, który ma lepszy smak. Alpiniści i podróżnicy, odbywający długie wędrówki, nie zabierają ze sobą butelek z wodą mineralną, ale tzw. aąua mirabilis. Jest to mieszanina cukru, stałego kwasku cytrynowego oraz odrobiny sody oczyszczonej. Łyżeczka tej mieszaniny wsypana do źródlanej wody daje wspaniały napój!

Proces chemiczny wywołujący burzenie się cieczy polega na tym, że kwas (nieszkodliwy) reaguje z solą kwasu węglowego (tak jak w dośw iadczeniach z rozdz. 82 i 83).²⁵

Wykorzystujemy:

szklankę, kwas winowy, kwasek cytrynowy, sodę oczyszczoną, cukier.

103