12719 skanuj0005 (327)

mmlulogii znego, leksykalnego, składniowego i prozodyjnrgo, Możliwość dokonania lo/iniiilycli wyborów oznacza możliwość realizowania synonimicznych, ale nic ideo lyi znyt li /ilu /ciiiowo komunikatów językowych, ponieważ wybory takie są wyboru nu znaków i reguł ich łączenia w układ syntagmatyczny.

Funkcje mowy

To, co powiedziałem dotąd o języku i zasadności oddzielenia systemu języku wego od tekstu, zobowiązuje mnie do określenia funkcji kodu językowego i funkcji tekstów (mowy).

Jedyną funkcją kodu językowego jest tworzenie, czyli generownie tekstów, co się zaś tyczy funkcji mowy, to sprawa jawi się jako bardziej skomplikowani! Najpierw wyróżniano trzy funkcje mowy: mowę, która wyraża postawę i pragnieniii osoby mówiącej, czyli nadawcy, i określono jej funkcję jako ekspresywim mowę która próbuje oddziaływać na zachowanie osoby, do której tekst jest ml rosowany, i określono ją jako funkcję impresywną; wreszcie mowę w jej funki |t podstawowej —- poznawczej, to znaczy takiej, która polega na referowaniu stanów rzeczywistości pozajęzykowej i wyrażaniu o niej sądów. Nie należy rozumieć, że funkcje te występują pojedynczo, czyli że tekst może pełnić tylko jedną funkcję. Mi iw i się o współwystępowaniu wszystkich funkcji mowy w tekstach i tylko o ilu mm,u |i jednej z nich.

Dość N/ybko spostrzeżono, że mowa pełni jeszcze inne funkcje. Rozwój teorii mini mm ji pozwolił określić warunki, jakie muszą być spełnione, aby akt porozumie iim lę/ykowrgo mógł się dokonać. Osiągnięcia teorii informacji przeniósł na grunt iii/wiiżiići o języku i poezji Roman Jakobson, formułując całą teorię języka poetyc* kiego 1’onirwnż przez ostatnie niemal osiemdziesiąt lat kształtował się i rozwijiil pewien pngl.|d na język poetycki, czy też raczej mowę w funkcji poetyckiej, ktmy kiiliniiinw.il w pracach jakobsona, warto zreferować tutaj owe poglądy na funkt |r mowy, z tym jednak zastrzeżeniem, że w świetle tego, co dzisiaj wiadomo na len lemat, nie we wszystkim zachowują one pełną aktualność.

Schemat porozumienia językowego przedstawia się następująco:

kontekst

komunikat

nadawca    odbiorca

kod

kontakt

Ni lu non ow należy rozumieć w sposób następujący: n a d a w c a kieruje do od hi ni e y tekst, i zyh komunikat językowy. Komunikat ten dotyczy jakiegoś aspeklu i /.a zy wihiom i    kouleksiu o ey.yniś mówi, coś jest jego treścią; komunikat laki

IMIIhi MMiluuiiy, < /,y11 /.dekodowany tylko wtedy, gdy respektowane sa w nim MIII i u d ii i kit 11\ między ntlclltW(!!| i odbiorcą istnieje kontakt fizyczny I pttt lllt sity

PtyMlt |ł litowy należą ml tego, na który /. elementów owego schematu porożu*

I (t*d........ siiiienlowiiny jest komunikat. Jakobson udowadniał, że komuni-

i łiyi tniii ulowiiiiy tu każdy / tych elementów, które wyszczególnia schemat, "HM    fili ||0fll limkt ji, to znaczy takie sytuacje, kiedy jedna dominująca

* || |«id|n,t) Ijtlliiiu 111< !Kj|,|c ■ d pozostałych. Oto ich wykaz:

it k • |    • inoiywtia, kiedy komunikat mówi o nadawcy komunikatu,

Hp|(|| hn Iii llttIy wlduall/.ujitce go jako pewien typ wrażliwości;

HI * | a I m |i i e * y w n u, czyli konatywna, kiedy komunikat językowy IpjiltllljH IlItMll i 11)litu l tlili, m/kuzy atlresowane do odbiorcy komunikatu; formalnym Nalfiii (linki |i iiti|iiesywMej s.| rozkaźniki i bezpośrednie zwroty językowe do

rU M li i | a |hi / ii a w r z a, którą komunikat pełni wtedy, gdy dotyczy on liii nlini|i ji go stany, orzeka o jakiejś rzeczywistości poza językowej;

KB111 j a ni i i a j ę z y k o w u, kiedy komunikat nastawiony jest na kod języku Hi MwlHin wy [milll ma | tłumaczy sposób organizowania wypowiedzi;

• | ** I iii vi / 11,1, kiedy komunikat formułowany jest w celu nawiązaniu Mini ■Httyifllllllii ItiiultiItlit u.idawcy z odbiorcą, warunkującego porozumienie; 'Hltln |o i «11'i y i / u ,i, czyli poetycka, która ujawnia się wtedy, gdy ■M fciuu i ot i u |, u wagę odbiorcy na sobie samynt, narzuca wyczuwalność Milkli |t t i 1,11., i, 11 ,■ milil językowe stają się wtedy „nieprzezroczyste", ponieważ Iłątlałiioai lomkiii uje / di a rak terem symbolieznym znaku, fIfelrill liii d>t j| ijjuwy udpowiudtil w tym ujęciu dokładnie schematowi komunę JH B|i kttwij-

f, poznawcza t. uatatyczna

I emotywnn    f. konatywna

t. nwtajęzykowa f, (atyczna

111111, t |i mowy lepiej jest jednak sięgnąć do refleksji teoretycznej wii/n, który Imie/rj wyspecyfikował funkcje mowy, wyróżniając trzy

|m l ilii II | k -I Mldlih §[ll|l|

Z u tt II d n 11 Z e: pi * 0(1 N | II W I a j ą C a, której Nei zywiNlośi i po/uję/.ykowf j w o I i e I o n li I n a tekst

istota sprowadza się do przeka/t

i samym nadawcy; przekazuje polecenia I żyt /iMlItl