15074 IMG�41 (3)

Pierwotniaki

Pierwotni^ patogeniczne dla człowieka to jednokomórkowe mikroorganizmy o wymiarach od 1 do lSOpm. żyjące w różnych tkankach i ludzkich organach. Należą one do wiciowoów. sporowców oraz ameb; wyposażone są w wici. błonę falującą lub pseudopodia - lokomotoryczne organelle, charakterystyczne dla przedstawicieli określonych grup systematycznych. Rozmnażają się bezpłciowo przez podział, ewentualnie schizogonię. Może także występować rozmnażanie płciowe. U niektórych pasożytniczych gatunków formy _s odżywiające się -trofozoity są wrażliwe na zmienne czynniki środowiskowe i zwykle nie zarażają nowych żywicieli. Bardzo odporne na niekorzystne czynniki środowiskowe są cysty, które często są stadium nie tylko dyspersyjnym, ale również inwazyjnym, między innymi dla człowieka.

Cfardte łntcsfnalis - lambJJa, wielko uściec Jelitowy CGianJia fambfła)

giardioza (giardiosis)

Morfologia. Pierwotniak ten występuje w dwóch formach rozwojowych. Trofozoit jest gruszkowaty dwujądrowy, i dług. 12-lSpm z dyskiem czepnym po stronie brzusznej, wyposażony w cztery pary wici. dwie podłużne aksonem y. biegnące przez środek ciała pierwotniaka oraz w poprzeczne ciałka medialne.

Cysta jest owalna dwu- lub czterojądrowa.

8-12pm x 7-lOum, z cytoplazmą wyraźnieI odstającą od jej ściany.

Epidemiologia, rozwój i patogeneza.

Kosmopolityczny, monokseniczny w Kio wiec jest częstym pasożytem człowieka, szczególnie w rejonach tropiku i subtropiku. Dzieci są bardziej wrażliwe na zarażenie niż dorośli. Wiele zwierząt w tym psy, owce, bobry mogą być zarażone tym pierwotniakiem, stanowiąc rezerwuar inwazji, która może mieć charakter antropozoonozy: człowiek może zarażać się od zwierząt domowych i dzikich szczepami zwierzęcymi Giardia.

Pierwotniaki te zasiedlają dwunastnicę, dalsze odcinki jelita cienkiego, a także mogą penetrować do dróg żółciowych, wątroby i do trzustki.

Trofozoity przywierają do powierzchni komórek epitelialnych za pomocą dysku czepnego. powodując !**■!"* zmiany patologiczne. Poza organizmem człowieka trofozoity giną w ciągu 0,5 - 1 godziny.

Okresowo wytwarzane są cysty, stwierdzane w materiale koproskopowym w zmiennej liczbie — od kilku do wielu milionów w Ig kału. Cysty są bardzo odporne na działanie różnych czynników biotycznych i abiotycznych. Mogą one zachowywać Żywotność poza organizmem człowieka przez wiele miesięcy: w kale do 3 tygodni, w wodzie o temperaturze pokojowej przeżywają do 3 miesięcy;

3H chloramina po 24h zabija zaledwie 10% cyst. Te właściwości cyst spnyjają dyspersji G. inteainalis w środowisku .

Źródła zarażenia człowieka stanowią: zarażeni ludzie. Żywność (warzywa) i woda, zanieczyszczone cystami Giardla. Zarażenie następuje drogą pokarmową cystami, które są stadium inwazyjnym dla człowieka.

Po ckscystacji w dwunastnicy trofozoity namnażająsłę intensywnie przez podział podłużny; nowe cysty pojawiają się od 6 do 15 dni po zarażeniu.

Bezpośrednia transmisja człowiek-człowiek, w tym autoinwaąja odbywa się drogą fekalno-orai ną; możliwe jest zarażenie przez stosunki seksualne; pośrednie zarażenie - z żywnością i wodą zanieczyszczoną cystami. Mechanicznymi wektorami giardiozy mogą być owady, np. w pokarmowym układzie muchy domowej cysty przeżywają nawet kilka dni.

Giardioza jest najczęstszą 1 bardzo łatwo przenoszącą się pamzytozą człowieka, z tendencją do rodzinnego i endemicznego występowania, szczególnie w wodno pochodnych inwazjach, objawiającą się także w postaci tzw. „biegunki podróżnych”. Po kilku dniach od zarażenia mogą występować nudności, wy mioty, bezkrwawa biegunka z jasnymi stolcami z dużą zawartością tłuszczu.

W przewlekłej postaci giardiozy występują na przemian zaparcia i biegunki, brak łaknienia, bóle brzucha, stany podgorączkowe, utrata wagi, szybkie męczenie się, a także hypoprotcincmia i anemia. Zarażenie GiartUa może także przebiegać bezobjawowo (nosicielstwo) i samoistnie wygasać.

Wykrywanie. Mikroskopowe badanie rozmazu kału, podbarwianego roztworem Lugola i badanie materiału koproskopowego za pomocą metody zagęszczającej np. Fulleboma, umożliwia wykrycie cyst G. iniesiinalis, a także trofozoitów (w kale biegunkowym, w ciągu 1/2 godziny po jego pobraniu). Te ostatnie można wykrywać w treści dwunastniczej z zastosowaiuem enterotestu W inwazjach z niewielką liczbą cyst stosuje się test immunofluoccscencji. Koproantygeny swoiste Giardia wykrywa się w kale za pomocą szybkich i czułych testów immunocnzymatycznych E1A oraz ELI SA.

Zapobieganie. Utrzymywanie higieny osobistej, socjalnej, spożywanie czystej żywności, picie przegotowanej wody w znacznej mierze zabezpiecza przed zarażeniem.

Przestrzeganie tych zaleoeń jest szczególnie ważne w warunkach podróży, na terenach endemicznych.

Bardzo ważnym profilaktycznym działaniem jest leczenie osób zarażonych