img044 (51)

Pierwotniaki

Pierwotniaki patogeniczne dla człowieka to jednokomórkowe mikroorganizmy o wymiarach od 1 do 150pm, żyjące w różnych tkankach i ludzkich organach. Należą one do wiciowców, sporowców oraz ameb; wyposażone są w wici, błonę falującą lub pseudopodia - lokomotoryczne organella, charakterystyczne dla przedstawicieli określonych grup systematycznych. Rozmnażają się bezpłciowo przez podział, ewentualnie schizogonię. Może także występować rozmnażanie płciowe. U niektórych pasożytniczych gatunków formy odżywiające się -trofozoity są wrażliwe na zmienne czynniki środowiskowe i zwykle nie zarażają nowych żywicieli. Bardzo odporne na niekorzystne czynniki środowiskowe są cysty, które często są stadium nie tylko dyspersyjnym, ale również inwazyjnym, między innymi dla człowieka.

Pasożytnicze i komensaliczne pierwotniaki układu pokarmowego człowieka

Giji-cjid intesinjlis - lamblia, wielkouściec jelitowy

(Curciti kmblij)

giardioza (giardiosis)

Morfologia. Pierwotniak ten występuje w dwóch formach rozwojowych. Trofozoit jest groszkowaty dwujądrowy, dług. 12-15pm z dyskiem czepnym po stronie brzusznej, wyposażony w cztery pary wici, dwie podłużne aksonemy, biegnące przez środek ciała pierwotniaka oraz w poprzeczne ciałka medialne.

Cysta jest owalna dwu- lub czterojądrowa,

8-12pm x 7-lOpm, z cytoplazmą wyraźnie odstającą od jej ściany.

Epidemiologia, rozwój i patogeneza.

Kosmopolityczny, monokseniczny wiciowiec jest częstym pasożytem człowieka, szczególnie w rejonach tropiku i subtropiku. Dzieci są bardziej wrażliwe na zarażenie niż dorośli. Wiele zwierząt w tym psy, owce, bobry mogą być zarażone tym pierwotniakiem, stanowiąc rezerwuar inwazji, która może mieć charakter antropozoonozy: człowiek może zarażać się od zwierząt domowych i dzikich szczepami zwierzęcymi Giardia.

Pierwotniaki te zasiedlają dwunastnicę, dalsze odcinki jelita cienkiego, a także mogą penetrować do dróg żółciowych, wątroby i do trzustki.

Trofozoity przywierają do powierzchni komórek epitelialnych za pomocą dysku czepnego, powodując lokalne zmiany patologiczne. Poza organizmem człowieka trofozoity giną w ciągu 0,5 -1 godziny.

Okresowo wytwarzane są cysty, stwierdzane w materiale koproskopowym w zmiennej liczbie - od kilku do wielu milionów w Ig kału. Cysty są bardzo odporne na działanie różnych czynników biotycznych i abiotycznych. Mogą one zachowywać żywotność poza organizmem człowieka przez wiele miesięcy: w kale do 3 tygodni, w wodzie o temperaturze pokojowej przeżywają do 3 miesięcy; 3% chloramina po 24h zabija zaledwie 10% cyst. Te właściwości cyst sprzyjają dyspersji G. intesinalis w środowisku.

Źródła zarażenia człowieka stanowią: zarażeni ludzie, żywność (warzywa) i woda, zanieczyszczone cystami Giardia. Zarażenie następuje drogą pokarmową cystami, które są stadium inwazyjnym dla człowieka.

Po ekscystacji w dwunastnicy trofozoity namr.ażająsię intensywnie przez podział podłużny; nowe cysty pojawiają się od 6 do 15 dni po zarażeniu.

Bezpośrednia transmisja człowiek-człowiek, w tym autoinwazja odbywa się drogą fekalno-oralną; możliwe jest zarażenie przez stosunki seksualne; pośrednie zarażenie - z żywnością i wodą zanieczyszczoną cystami. Mechanicznymi wektorami giardiozy mogą być owady, np. w pokarmowym układzie muchy domowej cysty przeżywają nawet kilka dni.

Giardioza jest najczęstszą i bardzo łatwo przenoszącą się parazytozą człowieka, z tendencją do rodzinnego i endemicznego występowania, szczególnie w wodnopochodnych inwazjach, objawiającą się także w postaci tzw. „biegunki podróżnych”. Po kilku dniach od zarażenia mogą występować nudności,wymioty, bezkrwawa biegunka z jasnymi stolcami z dużą zawartością tłuszczu.

W przewlekłej postaci giardiozy występują na przemian zaparcia i biegunki, brak łaknienia, bóle brzucha, stany podgorączkowe, utrata wagi, szybkie męczenie się, a także hypoproteinemia i anemia. Zarażenie Giardia może także przebiegać bezobjawowo (nosicielstwo) i samoistnie wygasać.

Wykrywanie. Mikroskopowe badanie rozmazu kału, podbarwianego roztworem Lugola i badanie materiału koproskopowego za pomocą metody zagęszczającej np. Fiilleborna, umożliwia wykrycie cyst G. intestinalis, a także trofozoitów (w kale biegunkowym, w ciągu 1/2 godziny po jego pobraniu). Te ostatnie można wykrywać w treści dwunastniczej z zastosowaniem enterotestu. W inwazjach z niewielką liczbą cyst stosuje się test immunofluorescencji. Koproantygeny swoiste Giardia wykrywa się w kale. za pomocą szybkich i czułych testów immunoenzymatycznych E1A oraz ELISA.

Zapobieganie. Utrzymywanie higieny osobistej, socjalnej, spożywanie czystej żywności, picie przegotowanej wody w znacznej mierze zabezpiecza przed zarażeniem.

Przestrzeganie tych zaleceń jest szczególnie ważne w warunkach podróży, na terenach endemicznych.

Bardzo ważnym profilaktycznym działaniem jest leczenie osób zarażonych.

9