17679 IMG195 (2)

Powstaje pytanie: w jakich warunkach kilka sekwencji tworzy jedną bajkę i kiedy mamy do czynienia z dwiema i więcej bajkami? Trzeba przede wszystkim stwierdzić, że sposób łączenia sekwencji nie ma na to żadnego wpływu. Nie występują tu ściśle określone cechy, jednakże możemy wskazać kilka wyraźniejszych przypadków.

Z jedną bajką mamy do czynienia w następujących wypadkach:

1.    Jeśli cała bajka składa się z jednej sekwencji.

2.    Jeśli bajka składa się z dwóch sekwencji, z których jedna ma zakończenie pozytywne, a druga — negatywne. Wzór: sekwencja I — macocha wypędza pasierbicę. Ojciec ją wywozi. Wygnana wraca z prezentami. Sekwencja II — macocha wysyła córki, ojciec je wywozi, wracają ukarane.

3. Przy potrojeniu całych sekwencji. Sekwencja I — smok porywa dziewczynę. Sekwencje I i II —I starsi bracia kolejno wyruszają ną poszukiwania i przepadają bez wieści. Sekwencja III — w drogę wyrusza młodszy, ratuje siostrę i braci.

4. Jeśli magiczny środek zostaje zdobyty w sekwencji I, a użyty dopiero w II. Wzór: sekwencja I — bracia wyruszają z domu, aby zdobyć konie. Zdobywają je i powracają. Sekwencja II — smok grozi królewnie. Bracia wyruszają z domu. Z pomocą koni osiągają cel. Tu widocznie dokonano następującego przemie-

szczenią: zdobycie środka magicznego, zazwyczaj umieszczane w połowie bajki, w tym wypadku wysunięto przed główne zawiązanie: groźbę smoka. Zdobycie środka magicznego jest poprzedzone uświadomieniem sobie braku, które niczym nie jest umotywowane — bracia nagle zapragnęli mieć konie — ale skłania do poszukiwań, tj. tworzy sekwencję.

5.    Mamy do czynienia z jedną bajką również wówczas, gdy przed ostatecznym zlikwidowaniem szkody nagle powstaje nowa sytuacja braku, która powoduje kolejne poszukiwania, tj. kolejną sekwencję, ale nie tworzy nowej bajki. W tych przypadkach potrzebne są np. nowy koń, jajko, śmierć Koście ja itp., co daje początek nowemu rozwojowi akcji, a rozwój już rozpoczęty zostaje chwilowo zahamowany.

6.    Jedna bajka występuje również wówczas, gdy w zawiązaniu przedstawiono od razu dwie szkody, np. wygnanie i zaczarowanie pasierbicy.

7.    Z jedną bajką mamy do czynienia w tekstach, w których sekwencja I zawiera walkę ze smokiem, a II rozpoczyna się od porwania zdobyczy przez braci, zrzucenia bohatera do przepaści itp., po czym następują roszczenia uzurpatora (<2>) i trudne zadania. Taki rozwój akcji zauważyliśmy przy wyliczaniu funkcji bajki. Jest to najpełniejsza i najbardziej doskonała forma bajki.

8.    Bajki, w których bohaterowie rozłączają się przy słupie rozstajnym, też można uważać

169

8 — Morfologia bajki