17798 P1020585 (2)

i trthnologu id«<    .itpuat je eto pełnego winiłlmcnw

i 'iuk'yi^,*/i'^,'in rkitnoniK/ih'x;omoderować(a. /.a-Hartr « |to/inr|yviii ^irni/rniu HAnthU Wilsona „n)Hai7on* do białość i in\oliK ja it\ IiihiIo^h/im zatroskanie o wpływ in(xlcr-ni/<M|i iw |>mnxlę thlimliilo /a ucolanf. nostulgiczwe. reakcyjne i nieistotne dla nua publicznego. Dopiero próby zachowania in-irgialnow t terenów wiejskich w obliczu presji n>/woju i itiodemi-zacji pozwoliły trosce o „środowisko” zagościć w społecznej św iadomości; prób} te zwykle przedstawiano jako „samolubną reakcję zagrożonej klas} wemuińskiej" (Bramwell 1994: 49). jest to jednak obraz nieco przesadzony, bo okres powojenny widział też zakładanie parków narodowych, tworzenie Cisie Trust i niezliczonych to-warrestw miłośników przyrody, a także rozbudowany sy stem planowania rozwoju miast i terenów wiejskich. Te pizedsięyyzięcia wszelako postrzegał) przyrodę jako „tło” do racjonalnej eksploatacji lub „dekoracje" do zachowania dla publicznych przyjemności rekreacyjnych (Healęy i Shaw 1994: 427-428). Takie koncepcje opierały się na względnej separacji przyrody od modernizacji oraz postępu technologicznego, którego miejsce było gdzie indziej, w centrum.

lak więc w różny sposób Niemcy (RFN), USA i Wielka Bretania oferowały dość niesprzyjający kontekst dla yyystąpienia tego rodzaju dy skursów dotyczących środowiska, które faktycznie wystąpiły. Zbadamy teraz szczegółów o przy padek bry ty jski, aby zobaczy ć, jak przyroda została obmyślona na noyvo i w ostatecznym rachunku umieszczona w centrum sceny społeczeństwa obywatelskiego i do pewnego stopnia - państwa bry tyjskiego. .Aby zrozumieć narodziny tej dynamiki kwestii środowiska, najpierw spróbujemy „okopać głębiej” korzenie tej dynamiki, badając w pierwszej kolejności dawne tradycje „przyrody” i elementu „wiejskiego” w Wielkiej Brytanii (i zob. rozdział 6 poniżej).

Tradycje przyrody

Pierwsze narodowe dobrowolne organizacje poświęcone kwestiom ochrony przyrody i lokalnych atrakcji powitały pod koniec XIX wieku, głównie z powodu widocznych obaw o negatywny wpływ' uprzemysłowienia i rozrostu miast (Haigh 1986; Lowe i Goyder 1983). W roku 1865 pierwsze narodowe towarzystwo miłośników przyrody, Commons Presereation Society, utworzono po to, by chronić londyńskie tereny publiczne przed urbanizacją i zapewnić ludnoś-

ci tereny rekreacyjne (łlaigh Hiłtb I7i hurm I wiło się Sudety łor łhr FrtHrrtHm |    ftuddu.gy

Society lor the PttHcction of HmU. PLmu> ..nd }V«_Mm 9H M wstało w loku 1889), National liuw łor ł*L«irsi«t ll»M<»rK liu«mt and Naturał Beautr (1895), |iarden Citle* Vwh umm i IWW) Mj Coal Smoke Abatement Sonety tlH99».

ftiwstanie ruchów ochrony przyrody mr było |mi pntMu reakcją na alarmujące tempo dewastacji przyrody sjMmodtiwam urham/a-cją i ekspansją przemy słową, ale stanowiło Ir/ wsruk zmiany dssktir su intelektualnego. Ruch ochrom l>\l wiktoriańską ir.»k<npr/etiw mentalności oświeceniowej, która prAjmnwała, /c piATorłę trzeba poprawiać za pomocą ingerencji pod kierunkiem ludzkiego tozu-mu. Aktywnymi członkami popularnvc I nu huw bvh wybitni fłło-zofowie społeczni: William Morris, John Ruskin i |«>hn Stuart Mili la reakcja przybierała wiele form: od pragnienia poprawy funkcjo-nowania miasta przez parki i lepszą higienę miejską |h> prtpozycje nowych „miast ogrodów”, ochronę niektóre i h terenów w \itghi jeszcze nie zdewastowanych czy natręt zakładanie alternatywnych wspólnot wiejskich (zob. Hardy 1979; Howard 1965: Williams 1973). W odpowiedzi na rosnące zaniepokojenie sp«>łeczeiis(wa zanieczyszczeniem powietrza pojaw ilo się prawodaw stwo zwali zając | zatrucie środowiska: Smoke Nuisance Abatement Art z roku 1853 i obejmujący szerszy zakres zjawisk pionierski Alkali Act / mku 1863, który doprowadził do utworzenia w następnym roku pierwszego rządowego departamentu do walki z zatruciem środowiska. tAlkali Inspectorate.

Ten wczesny ruch ochrony przyrody w szelako był z pozoru progresywny, ale i w równym stopniu nostalgiczny, kierowany utopijnymi ideami łączenia reform socjalnych i ochroną wspólnego dziedzictwa za pomocą filozofii troski i szacunku (Haigh 1976: 18). Ruch ten, odrzucając brzydotę rewolucji przemysłowej, starał się odbudować więzi | przeszłością, a dzięki zachowaniu „reliktów przyrody” i narodowych „pomników” - ożyw ić duchowy związek z miejscem zamieszkania i krajem:

Materialne relikty minionych epok i relikty świata przyrodniczego służyły podobnym celom. Jedne i drugie stanowiły dowód, choćby niepełny, jakich zniszczeń dokonał „postęp". Jako stałe elementy zmiennego świata, symbolizowały ciągłość, stabilność i tradycję przeciw nieustannej, wykorzenionej ruchliwości przemysłowego kapitalizmu ... Cały rosło rozczarowanie postępem przemysłu, istot)- narodowego ducha zaczęto