20200 PICT0001 (25)

Oda do młodości

- utwór klasyczny czy romantyczny?

Jest to wczesny utwór Adama Mickiewicza - ma jeszcze wiele cech klasycznych, choć zapowiada już ideologię romantyczną.

Elementy oświeceniowe (klasycystyczne):

■    motywy mitologiczne (lot ika-ryjski, porównanie siły młodości do mocy Heraklesa)

■    wysoki ton metaforyki utworu („nektar żywota”, „nowości kwiat”)

■    dwudzielna kompozycja: kontrast między obrazami gnu-śnej starości i rewolucyjnej młodości

■    wykrzyknienia i apostrofy charakterystyczne dla stylu retorycznego („Młodości! dodaj mi skrzydła!”)

■    propagowanie ideałów oświeceniowych: wiara w możliwość ulepszenia świata; wiara w przy-jaźń i braterstwo; jednostka podporządkowana zbiorowości - przekonanie o wyższości działań zbiorowych nad indywidualnymi

■    sam gatunek - oda należy do gatunków klasycznych i ma rodowód antyczny

Elementy romantyczne:

■    podmiot liryczny jako jednostka wybitna, romantyczny przywódca

■    namiętność, entuzjazm, pragnienie gwałtownych zmian

■    kultywowanie młodości jako potężnej siły tworzącej (kreacyjnej), negowanie starości jako wartości samej w sobie; młodość wylatuje nad poziomy, to romantyczna wizja jednostki wywyższonej ponad tłum

■    romantyczne hasła buntu, przekraczania granic wyznaczonych przez myślenie racjonalne, kierowanie się intuicją i romantycznym „szałem”; wiara w entuzjazm - ruszymy z posad bryłę świata

■    leksyka łamiąca zasadę decorum (odpowiedniości formy i treści), na przykład:

„wody trupie”,

„płaz w skorupie”.

Według norm klasycznych nie ma na nie miejsca w odzie.

Ballady i romanse

Czym są?

Zbiór utworów wyrastających z ludowych podań i opowieści, pełny baśniowej fantastyki, tajemniczości i - prezentujący ludowy kodeks moralny. To pierwsze, na wskroś romantyczne dzieło Mickiewicza. Ważna jest ballada Ro-mantyczność - jest bowiem programowa, to poetycka polemika z ideałami klasycznymi. Przedmiotem sporu jest wizja dziewczyny rozmawiającej z duchem kochanka. Inaczej interpretują ból i widzenie Karusi ludzie ją znający, inaczej zaś mędrzec (szkiełkiem i okiem mierzący świat). Poeta, rzecz jasna, opowiada się po stronie ludu i dziewczyny.

Ballada Romantyczność manifestem programu literatury romantycznej w Polsce.

Ta ballada jest głosem w dyskusji klasyków z romantykami. Bezpośrednio prezentuje romantyczny punkt widzenia na sprawy tego świata - ukazuje, czym jest romantyczność.

Co się dzieje?

Na rynku małego miasteczka młoda dziewczyna Karusia zachowuje się jak szalona - rozpacza, wyciąga do kogoś ręce. Z jej słów wynika, że rozmawia ze zmarłym Jasieńkiem, swoim

ukochanym. Widmo zmarłego wydaje się rzeczywiście obecne - „zimny, biały jak chusta” - oto jego wizerunek. Wokół rozpaczającej Karusi zbiera się ga-wiedź. Prości ludzie nie widzą wprawdzie zmarłego, lecz wierzą, że jest obok ukochanej, gdyż „on ją kochał za żywota”. Jak interpretować całe to wydarzenie? Lud prosty, który zebrał się wokół, wierzy nieszczęśliwej, iż widzi ona Jaśka, uprawnia ją do tego ich wielka miłość. Lecz wśród tłumu pojawia się starzec - osobnik reprezentujący wiedzę i naukę, słowem, pojęcia klasyczne. Starzec szydzi z całej sprawy, wyśmiewa zabobon ludu i brednie dziewczyny, ogłaszając, iż w myśl nauki duchów po prostu nie ma. Narrator ballady, poeta, opowiada się po stronie ludu. Jako argumentów używa dwóch głównych pojęć romantycznych: uczucia i wiary. „Dziewczyna czuje”, a gawiedź „wierzy głęboko” - i to wystarczy, by zaprzeczyć prawom nauki. Słynne są słowa:

Czucie i wiara silniej mówią do mnie / Niż mędrca szkiełko i oko.

Powyższy cytat jest kwintesencją romantycznej ideologii, która zmienia hierarchię wartości: nie nauka i mądrość są najważniejsze w poznaniu świata, lecz

7