104346

ODA DO MŁODOŚCI*

XX

LIRYCZNY FINAŁ „WARCABÓW"

1

AJe Mickiewicz, włączając Warcaby do I tomiku swych Pc w r. 1822. dodał na końcu utworu (fluższy fragment, który to poetyckie przekształcił nagłe w wiersz wymowny lirycznie. Nauka Mmienia gę w finale w zwrot do ukochanej kobiety, z którą on sam spotykał się przy warcabnicy. Wraz ze wspomnieniem ńę wyznanie w styłu Dziadfr* cz. IV:

Tyś patrzyła w warcaby, ja w oblicze twoje:

Najdroższego oblicza będąc niedaleki I wiecznie chcąc je widzieć, i tracąc na wieki.

Miotany od sprzecznego poruszeń natłoku.

Ból w sercu, w licach bladość, ogień miałem w oku;

Aten się nadaremnym nie zdradził zapałem.

Westchnienie zatłumiłem. słówka połykałem.

Bo los, wynosząc ciebie między jasne rody,

■—. Z samą nadzieją wieczne przykazał rozwody!

Ufląpę, jęki nawet 2 głębi nie wypadną.    I,

Laa pHisętam. bo pamięć nie jest mi podwładną.

Istotnie, modna tu — jak Borowy¹⁰ — mówić o „rozległej su* naać. które zresztą wszystkie są jakby zawoałowane, bo wszysty wysypują jako'Upomnienia: i czułość, i skargi, i rozterka wewnętrab¹ »gorzka rezygnacja"

W KRĘGU „ODY DO MŁODOŚCI”

mówcy, który umie biegowi swej myśli narzucić celowe granice Uzgodnionych zdań i wierszy: rń swoboda metrycznych układów poddaną wzlotom emocji, zburzenie spoideł logicznych, jakby prączkówc nagromadzenie obrazów, haseł i wezwań. Tam kratuje jad, rozsądek, powagi etycznych nakazów i rozważna argumentacja [wołaniem się na przykłady ze świata kultury antycznej; tu rządzi • Rmuzjazm. zapał, wola heroicznego czynu, choćby szaleńczego, BK Łodnego sławy, jeśli wiedzie ku szczęśliwości innych, a wynika z intuicji, m przyjaźni i z „zapału” młodości.

[ Zdawałoby się: zestawiliśmy oto <hva r óżne światy 1 dwa odnM|(/ ■Iowo sposoby wypowiadania się literackiego. Jakby między (humorami padła granica przełomu romantycznego, f tak też wspóK śni odczuwali rewelacyjną nowość Ody. Nawet najbliżsi przyjaciele ety, bracia filomaci, początkowo nie imueli jq pojąć, tak odmiearap mana była językiem; i dopiero Malewski. rozRukmmy w ScłaMjfl korzył im oczy na znaczenie literackiej nowości Odr'. Ale iMKfajg przcnic późniejszych historyków literatury ujRwmło w sposób jdny oświeceniowe i kłasycystyczne korzenie ■tworu Nie tyło pztą korzenie, można by rzec. że i myśli oraz ..uczuć kwiaty”. Nowel uzja/m 1 wiarę w siłę młodości próbowano włączyć miedzy „podstawę idee Oświecenia”³.

Zapewne, wiele w tych sądach jest słuszności: i nic w tym dnwoM skoro w Odzie wypowiada sic noeta wvtarminnv nudeti

•1

*

w BMią „kędy zapal tworzy ośf. Oda da ndodo 1820) wyrasta z finii, która wiedzie od przemówienia f flKttegO[Md Jśę zpogpóiych nkbios~.\. Wszakże między obu punk m*ik*pk* pnrpMim różnica! Tam przanówieroe utrzyma w kaAndi retoryki i kfesycystyczng miary trzynastozgłoskowca; tu tmtysmw    h#

loma tattrafaji sfckdoiowa, iwana natężeniem woh. wzmaganiem fapiębem przeciwstawień i szerokiego ge spokojny wątku kierowany logiką rozwadgk:. tr pracy Mkktewtestm**

pa^mrmefwę

Por.

inforrnt a_ko

or Ł Chrzanowsk iego Ckkb Wanarai 1920. Odmiennie, ego rewolucjonizmu

łej atmosfery w za w potęgę walk:

reakcji filomatów „Oda 4n mkM