210 211

Przesłuchami dziecka

powinno się protokołować w cudzysłowach dosłowne wypowiedzi świadka i zaznaczać w sposób umowny to, co świadek podał sam, a co było potwierdzeniem pytania. Ponadto należałoby dosłownie przytaczać pytania i odpowiedzi na nie, zaznaczać wszelkie niepewności, chwile zastanowienia, notować wypowiedzi, z których następnie się wycofał, a także zachowanie świadka: płacz, śmiech, zmieszanie, wahania czy drżenie głosu,a także stany uczuć (gniew, obojętność, podniecenie, wzburzenie itp.).⁸⁴⁴ Uwagi te są szczególnie istotne w przypadku przesłuchania dziecka, bowiem dzieci wysławiają się inaczej niż dorośli, mają mniejszy zasób słów i nie zawsze rozumieją treści zadawanych pytań.

Z art. 150 § 1 wynika, że protokół z czynności przesłuchania poza rozprawą, na przykład w czasie postępowania przygotowawczego, przesłuchania przez sędziego wyznaczonego, a zatem protokół przesłuchania powinien być podpisany przez osoby uczestniczące w przesłuchaniu, także przez samego zeznającego świadka. Biorąc pod uwagę przesłuchanie świadka-dziecka rodzi się pytanie, czy ono też powinno podpisać protokół? Na to pytanie można odpowiedzieć pozytywnie, jeżeli oczywiście dziecko umie czytać i pisać oraz wyrazi chęć podpisania. O tym, że dziecko będzie mogło się podpisać pod tym co powiedziało, należałoby poinformować jeszcze przed przesłuchaniem. Perspektywa złożenia podpisu może motywować dziecko do złożenia zeznań zgodnych ze spostrzeżonymi i zapamiętanymi faktami. Dotyczy to zwłaszcza dzieci w wieku 13-17 lat. Jeżeli w przesłuchaniu uczestniczy rodzic czy opiekun, to on również składa swój podpis.

B. Dokumentacja techniczna

Zgodnie z art. 147 § 1 k.p.k. przebieg czynności protokołowanych może zostać utrwalony za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk. Taki zarejestrowany obraz lub dźwięk nie może występować samodzielnie, lecz stanowi załącznik do protokołu (art. 147 § 3 k.p.k.). Paragraf 2 tegoż artykułu zawiera specjalną dyrektywę, jeżeli względy techniczne nie stoją temu na przeszkodzie,

^M3 Ibidem, s. 1546.

*** F. Amtzen, Psychologia zeznań..., op. cit., s. 55.

utrwalenia przesłuchania świadka lub biegłego za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk w sytuacji, gdy zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu (art. 147 § 2 pkt 1 k.p.k.) oraz gdy ma miejsce przesłuchanie w trybie art. 396 k.p.k. (art. 147 § 2 pkt 2), tj. przesłuchanie przez sędziego wyznaczonego lub przez sąd wezwany. W protokole przesłuchania należy uczynić wzmiankę o rodzaju używanego środka, czasie jego uruchomienia. Jest to bowiem jedna z gwarancji, że dokonywany zapis jest autentyczny.⁸⁴⁵ Przed uruchomieniem urządzeń należy uprzedzić świadka.

Zapis magnetofonowy czy wideo powinien odzwierciedlać całą czynność przesłuchania, a nie jej fragmenty, na przykład samą relację spontaniczną. Natomiast nie powinien wpływać na protokołowaną czynność przez dążenie do skrótów czy ogólnikowych sformułowań, należy bowiem pamiętać o jego subsydiamości w stosunku do obligatoryjnego protokołu.⁸⁴⁶

Niektórzy autorzy zwracają uwagę na to, iż użycie aparatury rejestrującej dźwięk czy też obraz i dźwięk wpływa na prawdziwość składanych zeznań. Ma także istotne znaczenie w przypadku zeznań świadków w ciężkim stanie zdrowia.⁸⁴⁷

Zapis na kasecie wideo wiernie oddaje atmosferę przesłuchania oraz zachowanie się przesłuchującego i przesłuchiwanego. Należy pamiętać, że świadomość rejestrowania wypowiedzi może wpływać krępująco na świadka, a w szczególności na dziecko. Stąd też uprzedzenie świadka o tym, że przesłuchanie będzie rejestrowane, powinno nastąpić jak najwcześniej. Także samo urządzenie rejestrujące czynność przesłuchania nie powinno być eksponowane, należy się także powstrzymać od wszelkich manipulacji przy nim w toku rozpoczętej czynności. Dlatego jeszcze przed przesłuchaniem należy sprawdzić używany sprzęt pod względem sprawności.

** J. Podsiadło, Rola zapisu magnetofonowego w postępowaniu karnym, Problemy Kryminalistyki 1981, nr 149, s. 32.

“ Szerzej na ten temat K. Krasny, Zapis magnetofonowy w postępowaniu karnym, Problemy Praworządności 1979, nr 4.

^M J. Podsiadło, Rola zapisu magnetofonowego..., op. cit., s. 31.

211