214 215

Przesłuchanie dziecka a inne szczególne formy przesłuchania

nie dziecka może krzyżować się z innymi szczególnymi formami przesłuchania, a mianowicie:

-    przesłuchaniem osoby upośledzonej psychicznie,

-    przesłuchaniem osoby znajdującej się w ciężkim stanie zdrowia,

-    przesłuchaniem konfrontacyjnym dwóch osób,

-    przesłuchaniem w celu odtworzenia wyglądu osoby lub rzeczy,

-    przesłuchaniem związanym z okazaniem,

-    przesłuchaniem w celu odtworzenia sytuacji lub postępowania na miejscu zdarzenia,

-    przesłuchaniem za pośrednictwem tłumacza,

-    przesłuchaniem świadka incognito.

2. Przesłuchanie dziecka zaburzonego psychicznie⁸⁵¹

Organy procesowe w swojej praktyce mogą spotkać się z sytuacją, w której świadkiem przestępstwa będzie dziecko zaburzone psychiczne. W takim przypadku konieczne będzie zastanowienie się, czy je w ogóle przesłuchać. By taką decyzję podjąć, przesłuchujący musi posiadać przynajmniej minimum wiedzy z zakresu psychiatrii i psychologii, ze szczególnym uwzględnieniem zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży. Nawet taka wiedza nie jest wystarczająca, bowiem w przypadku, kiedy dziecko jest już zdiagno-zowne i leczone przez specjalistę, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Taki lekarz, który zna historię choroby swojego

^B1 Autorka zrezygnowała z używania terminu „choroba", zastępując je terminem „zaburzenie", zgodnie z najnowszymi tendencjami w psychiatrii, bowiem: „jak dotąd nie ma pewności, czy stwierdzenie odchylenia stanu psychicznego są rzeczywiście chorobą w rozumieniu medycznym" oraz „etiopatogeneza wielu zaburzeń psychicznych jest ciągle nieznana”. Dowiedziono także, że: „nazywanie zmian «chorobą» jest niekorzystne dla danej osoby i pociąga za sobą wiele ujemnych skutków będących przyczyną uprzedzeń i ostracyzmu. Utrudnia to życie i powrót do normalności po przebyciu jakichkolwiek zaburzeń." Wreszcie „z pojęciem choroby psychicznej wiążą się niekorzystne nastawienia, takie jak pesymizm, bezsilność i fatalizm. Są one sprzeczne z zasadami praktyki i duchem współczesnej psychiatrii." S. Sidorowicz z przedmowy do D.A. Tomb, Psychiatria, wyd. I polskie, pod red. S. Sidorowicza, Wrocław 1998, s. IV.

pacjenta, może okazać się osobą niezwykle kompetentną i pomocną w podjęciu tak ważkiej decyzji, jaką jest decyzja o przesłuchaniu dziecka zaburzonego psychicznie. Leczący dziecko lekarz-psychia-tra może także wziąć udział w czynności przesłuchania i czuwać nad stanem zdrowia przesłuchiwanego dziecka, obok uczestniczącego w przesłuchaniu psychologa, bowiem jego udział nie zwalnia organu procesowego z powołania do udziału w tej czynności biegłego psychologa, a nawet psychiatry, którego zadaniem będzie ustalenie właściwości poznawczych, pod względem prawidłowości i dysfunkcji, podatności na sugestię i krytycyzmu. Badania przeprowadzone w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Śląskiego nad efektami zeznań świadków niedorozwiniętych umysłowo, a dotyczących wpływu konstrukcji gramatycznych i logicznych na treść zeznań, wykazały, że na zniekształcenie reprodukowanych treści wpływają pytania sugerujące odpowiedź, których zadawania zabrania k.p.k. Jednak często organ procesowy może nie zdawać sobie sprawy, że zadane pytanie może sugerować odpowiedź. Stąd też wysunięto postulat o konieczności powoływania biegłych w sprawach, w których podmiotem przesłuchania ma być upośledzony umysłowo, tym bardziej jeżeli chodzi o dziecko.⁸⁵² Organ procesowy powinien jednak dysponować wiedzą o zaburzeniach psychicznych, które mogą występować u dzieci oraz dorosłych, ewentualnych świadków zdarzeń, ich wpływie na postrzeganie i pamięć. Stwierdzenie bowiem u świadka zaburzeń psychicznych nie wyklucza go z kręgu osobowych źródeł dowodowych. W literaturze przedmiotu opisano sprawę z 1909 r., w której piętnastoletnia dziewczyna doskonale odtworzyła pomieszczenie, w którym dokonano przestępstwa. Zbadana przez Sterna, potrafiła z 76 szczegółów pokazanego pomieszczenia wyliczyć i opisać 74.⁸⁵³

Wart podkreślenia jest fakt, że nawet u dzieci rozwijających się prawidłowo można obserwować wybuchy gniewu, złości, agre-

⁵² R. Procek, Aspekty psychologicznej oceny dowodu z zeznań świadków niedorozwiniętych umysłowo w stopniu lekkim, Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitenq'arne 1985, t. XVI, s. 151.

⁸⁵⁵ W.J. Zielińska, Znaczenie psychologicznej diagnostyki dla celów śledczych, Bydgoszcz 1939, s. 89-90.

215