21435 skanuj019b

wczesnej młodości (14-18 lat). Jak jednak podkreśla Thomdike wykres ten mówi o przeciętnej sprawności uczenia się różnych rzeczy. Nie istnieje bowiem jedna sprawność uczenia się. Możemy mówić o różnych rodzajach uczenia się, podlegających różnym prawom. Czym innym jest nauka obsługi programu komputerowego, czym innym uczenie się języka obcego czy prowadzenia samochodu. Okazuje się, że możliwości uczenia się mogą zależeć w większym stopniu od inteligencji ogólnej danej jednostki, aniżeli od wieku.

Jak pokazują wyniki badań E. L. Thomdike’a uczniowie starsi (w wieku od 35 do 45 lat) osiągali na ogół słabsze wyniki od uczniów młodszych (w wieku 20-24 lat), jednakże w niektórych przypadkach (nauczanie szkolne, pisanie na maszynie, stenografia) starsi uczniowie uzyskiwali równie dobre, a nawet lepsze wyniki, co można tłumaczyć większym zainteresowaniem nauką. Gorsze wyniki mieli starsi uczniowie, uczący się umiejętności wymagających czynności manualnych (kreślenie odcinków, pisanie lewą ręką). Ponadto słabiej wypadali w zadaniach wymagających dobrej pamięci mechanicznej (uczenie się kodu, kojarzenie liczb z symbolami bez logicznego uzasadnienia).³³

Na zagadnienie słabnącej wraz z wiekiem pamięci mechanicznej zwrócił uwagę w swoich badaniach W. Szewczuk (wykres 3). Badaniami objął dorosłych analfabetów oraz ich nauczycieli. Zauważył, że obie grupy borykają się z problemami w zapamiętywaniu niepowiązanych ze sobą treści. Ponadto jeśli materiał jest nowy i na dodatek do siebie podobny (np. wyrazy: rosa, rasa, łysa, rota, rata itp.) to występują większe trudności w jego przyswojeniu. Ważnym zatem jest różnicowanie wprowadzanych treści, ponieważ im mniej zróżnicowany jest materiał utrwalany, tym trudniejsze jest jego zapamiętanie. Atutem uczącego się dorosłego, szczególnie osoby aktywnej intelektualnie jest kompensacja obniżającej się pamięci mechanicznej bazując w uczeniu się na pamięci logicznej oraz wykorzystanie mnemotechnik, odwołujących się do skojarzeń, które ułatwią uczenie się (np. mind map Tony’ego Buzana).

Wykres 3. Pamięć mechaniczna a wiek

■4;

<u

15    70 ?S 50 55    40    45 50 55    60    65

wiek

Źródło: W. Szewczuk, op. cit., s. 51.

³³ F. Urbańczyk, Dydaktyka dorosłych, Wrocław — Warszawa — Kraków 1973, s. 44-46.

W większości badań przytacza się podział na pamięć sensoryczną, krótkotrwałą i długotrwałą Ponadto mówiąc o pamięci trzeba mieć na uwadze, że jest to określenie dla wielości procesów: zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania, przypominania, rozpoznawania i uczenia się na nowo. W procesie uczenia się duże znaczenie mają również cechy pamięci:

•    trwałość - odnosi się do funkcji przechowywania, na jak długo jesteśmy w stanie coś zapamiętać,

•    szybkość - dotyczy funkcji zapamiętywania, inaczej łatwość uczenia się,

•    dokładność - zgodność pomiędzy tym, co zapamiętywano a odtworzeniem,

•    gotowość do odtwarzania,

•    pojemność, inaczej zakres - jak dużo różnorodnego materiału jesteśmy w stanie zapamiętać w czasie jednej ekspozycji.

Ważnym jest przede wszystkim określenie własnych mocnych stron w procesie zapamiętywania i dobranie odpowiednich strategii uczenia się.

E. L. Thomdike prowadził również badania porównawcze pomiędzy różnymi grupami wiekowymi i osobami o różnym poziomie inteligencji. W zakresie uczenia się dorosłych o niskim poziomie inteligencji stwierdził, że potrafią oni uczyć się czytania, pisania i rachunków nie gorzej od dzieci szkolnych normalnej klasy, to znaczy obejmującej w większości dzieci o średniej inteligencji. Thomdike wysnuł wniosek, że dorosły analfabeta o niskiej inteligencji potrafi uczyć się tych umiejętności szkolnych „szybciej aniżeli by to uczynił będąc w wieku dziesięciu do dwunastu lat”.¹ Podobne badania przeprowadził nad uczeniem się dorosłych o średniej i wysokiej inteligencji porównując je z wynikami uczenia się esperanto dzieci w wieku 9-11 lat o wysokim poziomie inteligencji, które osiągnęły gorsze wyniki, niż dorośli. Okazało się, że zdolność uczenia się języka pomiędzy 22 a 40 rokiem życia zmniejsza się jedynie o około 20%. Komentując te wyniki Thomdike stwierdził, że „na ogół nikt, kto nie przekroczył 45 lat², nie powinien powstrzymywać się od podejmowania wysiłku uczenia się czegokolwiek z powodu przekonania lub obawy, że jest za stary na to, aby mógł się czegoś nauczyć.”³ Reprezentanci kognitywizmu całkowicie odmiennie ujmują uczenie się, koncentrując się tym samym na innych rezultatach. Korzystając z wiedzy z zakresu neurobiologii, neurologii i neurolingwistyki wiemy, że pod wpływem działania podejmowanego przez jednostkę na bazie selektywnej uwagi aktywują się określone obszary w mózgu, wręcz powiększając się. Ten proces neuropla-styczności kory mózgowej jest przedmiotem zainteresowania współczesnych badaczy, koncentrując się na procesie przetwarzania informacji, a także na roli emo-

37

1

E. L. Thomdike, Uczenie się dorosłych. Warszawa 1951, s. 58.

2

³³ Wskazana granica 45 lat nie oznacza, że starsi dorośli nic mogą efektywnie uczyć się. Thomdike przebadał bowiem dorosłych tylko do 45 roku życia, jednak obecnie na podstawie nowszych badań możemy stwierdzić, że tendencje wykazane przez niego odnoszą się również do późnej dorosłości.

3

E. L. Thomdike, op. ciL, s. 193.