21719 skanuj0002

Objaw (symptom) występujący w zaburzeniach psychicznych różni się jakościowo lub ilościowo od przeżyć prawidłowych. Oznacza on na ogół subiektywne przeżycie psychiczne, które może być niekiedy obserwowane obiektywnie, np. wypowiadanie urojeń. Objawy jakościowe, różne od przeżyć prawidłowych, to np. omamy i urojenia. Różnice ilościowe to spowolnienie lub przyspieszeniermyślenia bez większego nasilenia, zmniejszenie sprawności zapamiętywania lub rozproszenie uwagi nieznacznego stopnia.

Objawy układają się w określone zespoły (syndromy). Niektóre z nich są typowe dla danego zespołu, np. objawy osiowe w schizofrenii. Jeżeli objawy typowe (podstawowe) są słabo zaznaczone, to zespół ten określa się jako poronny lub maskowany. Objawy nietypowe, takie jak bezsenność, lęk oraz zjawiska wtórne, np. lekomania, alkoholizm, mogą być „maską” depresji poronnej, nazywanej również subdepresją.

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA

Zaburzenia psychopatologiczne procesów poznawczych to zaburzenia spostrzegania i myślenia. Do zaburzeń spostrzegania należą złudzenia (iluzje) w sensie psychopatologicznym. Oznacza to, że chory nie koryguje złudzenia, mimo obiektywnych dowodów na błędną interpretację realnie istniejących przedmiotów.

Omamy (halucynacje) polegają na przeżywaniu spostrzeżeń przy braku bodźca zewnętrznego i umieszczaniu ich w otaczającej rzeczywistości (rzutowanie, projekcja). Temu zjawisku towarzyszy poczucie realności. Chory nie ma wątpliwości, że widzi, słyszy lub czuje dotyk, smak lub zapach.

Omamy tzw. prawdziwe charakteryzują się zmysłowym odczuwaniem i przekonaniem chorego o ich realności. W zależności od rodzaju analizatora dzielą się na wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe, dotykowe oraz czucia ustrojowego.

Omamy wzrokowe są zazwyczaj spostrzeżeniami ludzi, zwierząt, przedmiotów, scen z życia wyglądających naturalnie lub dziwacznie. Wielkość i kształt ludzi, zwierząt i przedmiotów może być powiększony, zmniejszony lub zniekształcony.

Omamy słuchowe to dźwięki, trzaski, śpiewy, słowa wymawiane szeptem lub głośno i wyraźnie. Czasami chory słyszy rozmowę dwóch lub więcej osób, odpowiada na pytania, boi się ich gróźb. Omamy imperatywne zawierają nakaz, zakaz lub polecenie. Są one niebezpieczne, ponieważ pod ich wpływem chory może być groźny dla otoczenia lub siebie samego (samobójstwo).

Omamy węchowe łączą się często ze smakowymi. W omamach węchowych zapachy przyjemne zdarzają się rzadko. Są to na ogół przykre dla chorego zapachy zgnilizny, gazu, zapachy „trupie”. W padaczce mogą wystąpić napadowo objawy nazywane halucynoidami. Jest to odczuwanie przykrych zapachów spowodowane podrażnieniem zakrętu hakowego. Chory ma świadomość, że są to objawy patologiczne.

Omamy smakowe występują rzadko. Chory może interpretować je urojeniowo, ponieważ odczuwa zmieniony smak potraw i płynów. Sądzi, że są one zatrute. Jeżeli do omamów smakowych dochodzą urojenia prześladowcze, pacjent może odmawiać przyjmowania pożywienia i leków.

Omamy dotykowe to odczuwanie przez chorego świądu, oziębienia lub przegrzania skóry, poruszania się pod nią pasożytów.

Doznania napływające z narządów wewnętrznych i różnych części ciała to omamy czucia ustrojowego. Chory doznaje uczucia przemieszczania się narządów lub ich ściskania. Najczęściej dotyczy to mózgu, serca i żołądka. Chory może również odczuwać działanie szkodliwego „promieniowania” na różne narządy, przesyłanego w postaci prądu, fal lub przez zainstalowaną aparaturę.

W psychozach schizofrenicznych, w zaburzeniach świadomości, niekiedy w stanach depresyjnych występują pseudohalucynacje (omamy rzekome), na ogół słuchowe i wzrokowe. Są to spostrzeżenia powstające bez bodźców zewnętrznych, podobnie jak halucynacje. Pseudohalucynacje od halucynacji odróżnia percepcja tych przeżyć przez chorego. Postrzega on „oczami wyobraźni” żywe i wyraźne obrazy lub widzi je w pewnej odległości przed sobą, jak na filmie, ale odróżnia je od realnie istniejących zjawisk i przedmiotów. Pseudohalucynacje słuchowe polegają na ugłoś-nieniu myśli chorego, które słyszy „wewnętrznie”. Powstają one wbrew woli chorego i są wypowiadane w sposób narzucający się. Mogą to być oderwane słowa, przekleństwa, groźby.

Halucynoidy należą do zaburzeń psychosensorycznych i są spowodowane zmianami organicznymi w mózgu, takimi jak guzy mózgu lub zmiany w płacie skroniowym w przebiegu padaczki. Pojawienie się halucynoidów chory uważa za objaw chorobowy i potrafi je ocenić krytycznie. Są one krótkotrwałe. Występują jako błyski, smugi, szmery, dziwny smak, przykry lub niezwykły zapach. Objawy bardziej zróżnicowane to dostrzeganie osób, przedmiotów, słyszenie muzyki lub głosów.

Inne zaburzenia sensoryczne to zmiany schematu ciała, np. wydłużanie się kończyn, zmiana ich położenia względem tułowia, zmiana ich ciężaru. Może to być również pozorna zmiana wielkości, odległości, barwy i kształtu przedmiotów. Zaburzenia sensoryczne mogą występować po przebytym zapaleniu mózgu, po zatruciach uszkadzających tkankę mózgową, w stanach majaczeniowych.

71