22114 Obraz (10)

198 Dziecko jako naukowiec: Piagetowska teoria rozwoju poznawczego

Stadia rozwoju poznawczego

199

nmi

^;II¹

■ _cj zaczynają sobie zdawać sprawę, że życie to tylko cecha ludzi i zwierząt, i że

./ .    _ ___■ J___A-r-rnulAnumi 1 rł 1 i“n7VU/l ntl vm 1 drwi W icH

rzeczom poruszającym się spontanicznie, takim jak strumyk. Aż wreszcie,

Osadnicza różnica pomiędzy rzeczami ożywionymi i nieożywionymi tkwi w ich

patutze.•

Objawia się na wiele sposobów; weźmy dla przykładu dwa z nich. Pierwszy to ieodwracalność, tj. tendencja do myślenia o przedmiotach i wydarzeniach tak, •!,k wskazuje na to pierwsze doświadczenie. Przedszkolaki nie potrafią w myślach

RYCINA 6.1

Piagetowski krajobraz z trzema górami z nich me potrafi wyzbyć się własnej perspektywy i w rezultacie rozmawiają mo- -nologując.

Animizm

W ramach badania dziecięcego pojmowania świata fizycznego Piaget postanowił oki oślic, które z przedmiotów spostrzegane są jako ożywione, a które jako nieożywione. Dlatego zadawał pytania typu: „Czy jeśli oderwę ten guzik, to czy on to poczuje?”, „Czy słońce wie, że wypuszcza światło?” i „Czy krzesło może mieć coś przeciwko siadaniu na nim?”. Z odpowiedzi dzieci Piaget wnioskował, że w wieku przedszkolnym nie są one jeszcze w stanie rozróżnić, co jest żywe, a co nie. Próbują przypisać cechy żywych organizmów przedmiotom martwym. Jest to tendencja określana mianem animizmu, co znajduje swój wyraz w następującej rozmowie:

Piaget: „Co robi słońce, gdy niebo jest zachmurzone i pada?’ Dziecko: „Idzie sobie, bo jest brzydka pogoda”.

Piaget: „Dlaczego?”

Dziecko: „Bo nie chce zmoknąć”.

Dopiero później, stopniowo w trakcie całego okresu przedoperacyjnego dzieci zaczynają rozróżniać rzeczy ożywione od nieożywionych. Początkowo każdy przedmiot uważany jest za obdarzony świadomością, na przykład kamień „wie”, że jest przesuwany. Później tylko poruszające się rzeczy są uznawane za żywe, na przykład rower lub poruszany wiatrem liść. Jeszcze później życie przypisane jest żywność myślenia odwrócić biegu zdarzeń, ich myślenie jest tak samo sztywne, jak ich sposób spostrzegania. Jednym z wielkich osiągnięć dojrzałego myślenia jest to, że za pomocą wyobraźni można poprzestawiać symbole tak, jak tylko się komuś podoba, w sposób nie zawsze możliwy w rzeczywistości. A zatem dopiero wówczas, kiedy dzieci będą zdolne do myślenia odwracalnego, będą mogły opanować dodawanie i odejmowanie; dopiero wtedy zrozumieją, że 3 plus 4 równa się 7, a 7 minus —ą równa się 3. Odejmowanie jest odwrotnością dodawania i dopóki dzieci nie zrozumieją tej zasady, nie pojmą również podstaw arytmetyki.

Sztywność myślenia dostrzec można również w niezdolności do dostosowania się do zmian zachodzących w wyglądzie zewnętrznym przedmiotów. Spójrzmy na następujący eksperyment: przedszkolakom pokazano psa i poproszono o rozpoznanie zwierzęcia. Wszyscy poprawnie określili, że to pies. Następnie badacz wyciągnął maskę kota i na oczach dzieci nałożył ją temu psu. Gdy jeszcze raz poprosił o rozpoznanie zwierzęcia, większość dzieci orzekła, że to kot. Za każdym razem, kiedy zdejmował lub zakładał psu maskę, dzieci odpowiednio zmieniały zdanie. Wygląda na to, że ich myślenie zostało zdominowane przez jakąś właściwość percepcyjną, która w rzeczywistości była bez znaczenia dla rozpoznania zwierzęcia, niemniej nie potrafiły się jej wyzbyć.

Rozumowanie przedłogiczne

W porównaniu z dorosłymi, zdolność rozumowania u przedszkolaków jest wielce niedoskonała. Dzieci te nie są jeszcze zdolne ani do myślenia indukcyjnego, ani dedukcyjnego, tj. przechodzenia od szczegółu do ogółu lub od ogółu do szczegółu. W zamian prezentują typ myślenia, który Piaget określił mianem transdukcyjne-go. Na przykład: nie odbywszy swojej popołudniowej drzemki, Lucienne, córka Piageta oznajmiła: „Nie miałam drzemki, więc to nie jest popołudnie”. Lucienne prezentuje tu rodzaj rozumowania od jednego szczegółu (drzemka) do drugiego (popołudnie), co prowadzi do wniosku, że jeden szczegół określa drugi. Rozumowanie transdukcyjne zakłada zatem związek przyczynowy pomiędzy dwoma konkretnymi elementami, podczas gdy faktycznie takiego związku nie ma, po prostu te dwa elementy występują jednocześnie. Dzieci mogą też odwrócić związek przy-