22643 P1010093 (2)

cze mamy w niemieckim podręczniku badań społecznych wydanym pod red. Renć Koeniga, w którym charakteryzuje się metody badań ilościowych i jakościowych oraz techniki badawcze — obserwacje i eksperyment społeczny¹². W Polsce rzecznikiem sprecyzowanej specyfikacji postępowania badawczego jest łódzki ośrodek socjologii, dostrzegający celowość wyodrębnienia technik badawczych oraz wydzielenia wśród nich zbioru narzędzi badawczych.

5. Praktyka z zakresu pedagogiki społecznej skłania do akceptacji takiej terminologii badań, która specyfikuję ich odrębne rodzaje. Motywy są dwojakie: Zwolennicy jednolitego ujmowania „metod badawczych” zmuszeni są posługiwać się w celu jaśniejszego—określenia, o czym mówią, dopełnieniami w rodzaju: me-toda w szerszym znaczeniu — metoda w węższym znaczeniu, lub: metoda w ujęciu ogólnym i. metoda: robocza, lub: metody prowadzące do różnego stopnia uogólnień itp. Czyż nie lepiej zamiast takich podziałów zakamuflowanych i niejasnych dać podziały jaw-ne, ze sprecyzowaną odrębnością?

Jest to nie tylko możliwe (przynajmniej w pewnym zakresie), ale i użyteczne. Proponowany w niniejszym artykule — w oparciu o dorobek niektórych polskich ośrodków badań społecznych, literaturę przedmiotu i doświadczenia własne — trójpodział, roz-różniający techniki, metody i procedury badawcze, daje możność następującego zróżnicowania sposobów badania rzeczywistości społecznej:

Techniki badawcze to przede wszystkim sposoby zbierania materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach (dokładnych, jasnych, ścisłych), weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności międzydyscyplinarnej. Mają charakter instrukcji — tym użyteczniejszej im wierniej stosowanej. Technikę badawczą trzeba nie tylko znać — trzeba ją umieć biegle stosować. Siła techniki bowiem polega na ścisłej realizacji jej dyrektyw. Częstą przyczyną słabości badań pedagogicznych jest nieuświadomienie sobie tej właściwości technik badawczych, ich impresyjne traktowanie po-

“ Beobachtung und Experiment in der Sozialforschung, Koln 1956 (we Wstępie redaktora tomu).