24255 P1070882

przed frontem głównego, zach. skrzydła, utworzonym w miejscu uzyskanych 1617 i 1660 parcel po zlikwidowanych kanoniach. Za bpa Floriana Czartoryskiego pałac remontowany 1739 i 1746—47. W końcu w. XVIII rozebrane wsch. skrzydło i budowa portyku bramy od pn., może z udziałem arch. Antoniego Hoenego (względnie arch. Henryka Ittara). 1813 rozebrany ganek łączący nad ulicą piętro pałacu z poddaszem obejścia katedry. 1820—30 remont pałacu z budową 1829 portyku z balkonem przed frontowym ryzalitem, wspartego na czterech jońskich kolumnach. 1830 wielka sala na piętrze po usunięciu barokowych sztukaterii malowana w „gotyckim stylu” przez Józefa Pragera. 1844 z inicjatywy arbpa Leona Przyłuskiego projekt przebudowy pałacu opracowany przez arch. Juliusza Salkowskiego. 1845 na skutek powodzi poważna rujnacja budynku, w związku z czym zamierzona budowa nowego pałacu, zapewne wg projektu Karola Henryka Schinkla, opracowanego 1846 i niezrealizowanego na skutek odmowy przez rząd pruski środków, o które zabiegano aż do 1851. Przebudowa rozpoczęta 1852 i zrealizowana 1853—54, zapewne wg dawnego projektu J. Salkowskiego, z modyfikacjami nadzorującego ją K.H. Schinkla. W trakcie przebudowy zniesione zwieńczenie ryzalitu w formie potrójnego łuku z górną kondygnacją owalnych okien wielkiej sali, zlikwidowany ryzalit od wsch., reszta murów nadbudowana pod jednolity gzyms wieńczący. We frontowym portyku balkonowym adaptowane jońskie kolumny starszego portyku z 1829. Dach ceramiczny z wywyższeniem nad wielką salą zastąpiony niskim, krytym łupkiem. W przebudowie wnętrza m.i. wielka sala zajmująca dotąd całą głębokość budynku zmniejszona do frontowego traktu i obniżona. Jej plafon ii plafony kilku innych pomieszczeń mai. 1854 przez Feliksa Bąka. W 1. 1866—69 przebudowa wnętrz mieszkalnych w pd.-zach. części pałacu przez budowniczego Mariana Cybulskiego. Przed 1925 staraniem arbpa Edmunda Dalbora dobudowane ponownie niewielkie wsch. skrzydło, po czym ok. 1925 nadbudowane parterowe skrzydło pn., w tę nadbudowę wtopiona piętrowa brama przejazdowa, dotąd z oddzielnym dachem. Pałac zdewastowany w okresie okupacji 1939—44 i uszkodzony 1945; odrestaurowany do 1948 staraniem arbpa Walentego Dymka. 1965 przebudowa głównej klatki schodowej drewnianej na murowaną, z wystrojem marmurowym. W tym samym czasie przekształcone otoczenie pałacu na skutek przeprowadzenia nowej trasy komunikacyjnej po stronie pd., oraz zredukowany ogród. 1978—79 dach pałacu pokryty miedzią.

ARCHITEKTURA (fig. 77—78). Założenie trójskrzydłowe: 77, 78 główne skrzydło zach. późnoklasycystyczne z pozostałościami układu późnobarokowego, pn. skrzydło z klasycy styczną bramą przejazdową, odchylone od prostopadłej osi, oparte na reliktach z w. XV—XVI, nadbudowane o drugą kondygancję ok. 1925, wsch. skrzydło nowsze, przed 1925, być może częściowo na starszych fundamentach. Niewielki wewnętrzny dziedziniec zamknięty od pd. budynkiem dawnej stajni i wozowni z w. XVIII, gruntownie przebudowanym 1935. Po stronie pd. głównego (zach.) skrzydła ogród o zachowanych elementach założenia tarasowego, dalej na pd. przeciętego nasypem nowej trasy. Od zach. przed pałacem dziedziniec parad-    sw

ny z podjazdem, oddzielony od ogrodu murem, od ulicy murowanym parkanem iz kratą między filarkami oraz bramą wjazdową, schyłek w. XIX. Budynek murowany, otynkowany, dwukondygnacyjny, częściowo podpiwniczony; wszystkie wnętrza nakryte sufitami. Główne skrzydło (zach.) dwutrak-towe, przyziemie z przelotową sienią na osi, skrzyżowaną z szerokim korytarzem tworzącym w środkowej części przyziemia trzeci trakt. We wsch. trakcie przylega do korytarza dawna obszerna sień w rodzaju „sala terrena”, otwarta niegdyś na dziedziniec pięcioma zamkniętymi koszowo arkadami (obecnie zamurowanymi), o pięciu przęsłach rozdzielonych wielkimi koszowymi łękami gurtowymi (także zamurowanymi, lecz nie w pełnej głębokości); środkowe przęsło otwarte do korytarza, a wysokie nadproże wsparte na dwu her- 81, mach-atlantach (fig. 81, 400—01) późnobarokowych, ok. 1730. 400, 401 We frontowym trakcie po bokach sieni wejściowej dwa pomieszczenia ze skromnymi fasetami, dalej od pn. z korytarza dwu-biegowa klatka schodowa; wejście na nią również ujęte her-mami-at 1 antarni o twarzach negroidalnych, uzupełnianymi.

Nad nimi, na balkonowe wygiętym podeście piętra, pod wybrzuszoną balustradą stiukowa dekoracja rocaille z panopliami po bokach (fig. 82); balustrada nowa, pseudoregencyjna. 82 Układ piętra dwutraktowy, z klatką schodową między skromną kaplicą od pn. i wielką salą (fig. 83), niegdyś dwukondyg- 83 nacyjną, zajmującą środkową część frontowego traktu (od pd. apartamenty prywatne). Na suficie sali polichomia z 1854 (fig. 158), mai. Feliks Bąk, restaurowana i częściowo re- 158 konstruowana po zniszczeniach 1945 (pośrodku w miejscu wyrwy od pocisku herb arbpa Walentego Dymka); malowidła w stylu pompejańskim z motywami groteski i postaciami mitologicznymi (fig. 159); w narożnikach rekonstruowane gło- 159 wy (en grisaille), z inskrypcjami: 1. Giovanni d’Udine, 2.

Raphael d’Urbino, 3. Perugino, 4. Giulio Romano. — Skrzy-