24365 skanuj0050 (28)

101 Modnlizm genetyczny

słonych dóbr materialnych (tzw. gadżetów), a także stylu życia. Czasowa popularność niektórych idei, poglądów artystycznych lub teorii naukowych również, może być ujmowana w kategoriach mody. Jak się często podkreśla, zasadniczym elementem mody jest proces naśladownictwa. Należy mieć jednak na uwadze, że prawidłowości odnoszące się do tzw. psychologii tłumów tłumaczyć mogą tylko szybkie rozpowszechnianie się niektórych mód, natomiast nic wyjaśniają ich genezy - dlaczego w określonym miejscu i czasie len - a nie inny -element stał się przedmiotem powszechnego zainteresowania. Próby odpowiedzi na to pytanie zmierzają w kierunku badania procesów dokonujących się w sferze emocjonalnej i pozaświaćlomej danej zbiorowości (w tym kierunku zmierza strukturalizm i psychologia analityczna).

Zjawisko mody służyć może jako przedmiot badań nad procesami dyfuzji kulturowej, w tym zwłaszcza dyfuzji innowacji. Główną uwagę zwraca się tu na proces rozprzestrzeniania się danej „nowości", poszukuje się czynników mających wpływ na jej akceptację bądź odrzucenie. Przykładowo, . rozprzestrzenianie się nowości dokonuje się szybciej z warstwy wyższej do niższej niż odwrotnie. Akceptacja dokonuje się wieloetapowo (zwykle za pośrednictwem przywódców grupy). Moda rozprzestrzenia się z „centrum" ku „peryferiom". Zanikanie mód następuje zazwyczaj wówczas, gdy zostaną one przyjęte na „peryferiach” lub przez warstwy niższe.

Jak podkreśla Fernand Braudcl [1992, s. 26S], moda „w znacznej mierze wywodzi się z pragnienia uprzywilejowanych, by za wszelką cenę odróżnić się od podążającego za nimi stada, by wznieść barierę (...)" Innymi słowy, moda służy podkreślaniu różnic społecznych. Zarazem jednak - jak wskazuje G. Simmcl - moda „naprawia brak znaczenia danej jednostki".

Charakterystyczną cechą zmian w obrębie mody jest zróżnicowanie przebiegające obecnie nie tyle między warstwami wyższymi i niższymi, ile międzygcncracyjnic. To młodzież w znacznej mierze jest adresatem mód - przynajmniej w zakresie stroju i niektórych zachowań. Tym niemniej pozostałe środowiska nic ograniczają się wyłącznic do naśladownictwa, lecz kreują także własne wzorce. Z lego względu uprawniona wydaje się teza o polimorficznym charakterze tego zjawiska w dobie współczesnej. (A.S.)

7.ob. dyfuzja, innowacja, konformizm, naśladownictwo, obyczaj, styl życia.

Literatura:

Braudcl F., 1992, Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm. XV-XVtll wiek, t. I: Struktury codzienności. Możliwe i niemożliwe, PIW, Warszawa.'

KOnig R., 1979, Potęga i urok mody, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa.

Lang K., Lang G., 1965, Fashion: Jdcnty/icalion and Dijfcrentiation in the Mass Socicty [w:] Dress, Adornmcnt and tlić Social Order, M.E. Roach, J. Bubolz Eicher (cds), New York - London - Sydney.

Simmcl G., 1980, Filozofia mody (w:) S. Mogn-la, Simmcl. Wybór tekstów, Wiedza Powszechna, Warszawa.

Modalizm genetyczny (aprioryczny), zob. ontologia społeczeństwa.

Model, zob. wzory i modele.

Model grupy sprawnej, słowne przedstawienie sytuacji i zachowań uczestników grupy „mogące służyć za przykład i przedmiot odniesienia ocen i skonstruowane dla praktycznych celów społecznych" [A. Klo-skowska 1969, s. 424].

Właściwości idealnej grupy sprawnego działania, funkcjonującej w ramach szerszej organizacji, są następujące: 1. Grupa istnieje wystarczająco długo, by mogły zostać ukształtowane trwale i sprecyzowane, a jednocześnie nic napięte relacje, umożliwiające funkcjonowanie wszystkich jej uczestników. 2. Wszyscy uczestnicy mieli i dalej mają wpływ na kształtowanie wartości i celów grupy, a poprzez ich realizację realizują także swoje własne potrzeby. 3. Wartości

Model g,rupy sprawnej 105

i cele grupy stanowią, w stopniu zadowalającym, integrację i wyraz stosownych wartości i potrzeb uczestników grupy. 4. Jeżeli uczestnicy danej grupy pełnią rolę w innych grupach, powinni zważać na to, by wartości i cele tych grup i omawianej grupy były zbieżne lub, co najmniej, nicsprzccznc. 5. Podzielając cele grupowe, uczestnik uświadamia sobie oczekiwania pozostałych członków grupy. Oczekiwania te i oceny jego poczynań stanowią dla niego podstawę oceny własnej waitości i sensu działania - tym samym stanowią główny motyw jego uczestnictwa w giupic. 6. Uczestnicy grupy mają umiejętności pełnienia zarówno ról członkowskich, jr.k i przywódczych. 7. Większość interakcji w grupie, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji przebiega w „klimacie przyjaznej współpracy". Okazywany jest respekt dla poglądów innych, i to zarówno w sytuacjach udzielania rad, uwag i dyspozycji, jak i w sytuacjach ich przyjmowania. 8. W sytuacjach przewidywanego konfliktu - óżnicach zdań między uczestnikami pamięta się o oddzieleniu ego uczestnika od jego konkretnego działania. Kultura krytyki nakazuje, by jej przedmiotem było przede wszystkim konkretne działanie, by przedwcześnie nie dyskwalifikować osoby. Jeśli krytykowany czuje się .tyystarczająco bezpieczny, to jego reakcja nie będzie agresywna, przyjmie on krytykę do wiadomości i sformułuje konstruktywne wnioski. 9. Grupa stwarza każdemu uczestnikowi dogodne warunki do rozwinięcia wszystkich jego pozytywnych możliwości i wykazania się nimi. 10. iniensywność i poziom jakości działań w grupie są optymalne. Zadania są przystosowane do możliwości wykonawczych uczestnika. Przywódca grupy natomiast głosi wiarę w to, że każdy uczestnik „może dokonać rzeczy niemożliwych". Oczekiwania te zmuszają każdego do maksymalnego wysiłku. Kiedy jednak okazuje się to konieczne, grupa zmniejsza poziom oczekiwań w taki sposób, by działając? nie czul się psyc licznie rozbity, mając poczucie dyskwalifikacji. 11. Motywacja do działań twórczych jest wysoka, ponieważ działalność taka jest przez grupę nagradzana.

12.    Grupa nic wymaga wąskiego konformizmu i nic blokuje działań twórczych, znane i doceniane są jednak wartości konstruktywnego konformizmu - wiadomo jest, w jak ich sytuacjach ma on zastosowanie. Uczestnicy grupy mają wiedzę o zależnościach między grupowym celem ogólnym a realizowanymi przez siebie celami cząstkowymi, a także o istocie poszczególnych czynności i zakresach swoich kompetencji. Pozwala im to na podejmowanie decyzji nic zakłócających funkcjonowania całości.

13.    Członkowie grupy powinni mieć silną motywację dostarczania pełnej, i.szczerej informacji, niezbędnej i cennej do funkcjonowania grupy. Im .określona informacja jest, w odczuciu uczestnika grupy, istotniejsza, tym silniejsza powinna być jego motywacja do przekazania jej grupie. Jeśli ważna informacja jest z jakichś względów ignorowana przez pozostałych, powinna być przez danego uczestnika powtarzana dotąd, dopóki nic zwróci należytej uwagi.

14.    Równic silnie wymaga się okazywania poważnego i rzeczowego zainteresowania i nastawienia na odbiór informacji od każdego uczestnika grupy. Informacje takie są traktowane serio, jako wiarygodne i przekazywane w dobrej intencji. 15. Uczestnicy grupy wykazują silne dążności do wpływania na siebie nawzajem, przy jednoczesnej gotowości do pewnych zmian również i swoich osobowości pod wpływem innych. 16. Umiejętność oddziaływania na innych i gotowość do zmian zwiększają możliwości przystosowania się grupy do zmieniających się sytuacji. Zmiany nic są jednak dokonywane bezkrytycznie, lecz po dokładnym rozważeniu, w którym zawsze ma się na uwadze nadrzędne wartości i cele grupy. Grupa dąży do wypracowania dynamicznej równowagi między konformizmem i zmianą oraz między rutyną i spontanicznością działań. 17. Zdolności kierownicze przywódcy grupy są tak oczywiste, że zostałby on liderem zarówno w sytuacji formalnej, jak i nic-