DSCN1756

104 M od a I izm genetyczny

ślonych dóbr materialnych (tzw. gadżetów), a także st>'iu życia. Czasowa popularność niektórych idei. poglądów artystycznych lub teorii naukowych również może być ujmowana w kategoriach mody. Jak się często podkreśla, zasadniczym elementem mody jest proces naśladownictwa. Należy mieć jednak na uwadze, że prawidłowości odnoszące się do tzw. psychologii tłumów tłumaczyć mogą tylko szybkie rozpowszechnianie się niektórych mód. natomiast nie wyjaśniają ich genezy — dlaczego w określonym miejscu i czasie ten — a nie inny — element stał się przedmiotem powszechnego zainteresowania. Próby odpowiedzi na to pytanie zmierzają w kierunku badania procesów dokonujących się w sferze emocjonalnej i pozaświadomej danej zbiorowości (w tym kierunku zmierza strukturalizm i psychologia analityczna).

Zjawisko mody służyć może jako przedmiot badań nad procesami dyfuzji kulturowej, w tym zwłaszcza dyfuzji innowacji. Główną uwagę zwraca się tu na proces rozprzestrzeniania się danej „nowości”, poszukuje się cenników mających wpływ na jej akceptację bądź odrzucenie. Przykładowo, rozprzestrzenianie się nowości dokonuje się szybciej z warstwy wyższej do niższej niż odwrotnie. Akceptacja dokonuje się wieloetapowo (zwykle za pośrednictwem przywódców grupy). Moda rozprzestrzenia się z „centrum” ku .peryferiom”. Zanikanie mód następuje zazwyczaj wówczas, gdy zostaną one przyjęte na „peryferiach” lub przez warstwy niższe.

Jak podkreśla Fernand Braudel [1992, s. 268], moda „w znacznej mierze wywodzi się z pragnienia uprzywilejowanych, by za wszelką cenę odróżnić się od podążającego za nimi stada, by wznieść barierę (...)” Innymi słowy, moda służy podkreślaniu różnic społecznych. Zarazem jednak — jak wskazuje G. Simmcl — moda „naprawia brak znaczenia danej jednostki”.

Charakterystyczną cechą zmian w obrębie mody jest zróżnicowanie przebiegające obecnie nie tyle między warstwami wyż

szymi i niższymi, ile międzygeneracy*. To młodzież w znacznej mierze je* £ satem mód - przynajmniej w zakresie ajj i niektórych zachowań. Tym niemniej zostałe środowiska nie ograniczają si» £ łącznie do naśladownictwa, lecz kreują m że własne wzorce. Z tego względu upr_aJ niona wydaje się teza o polimorfican* charakterze tego zjawiska w dobie wspói. czesnej. (A.S.)

Zob. dyfuzja, innowacja, konformizm, downictwo. obyczaj, styl życia

Literatura:

Braudel F.. 1992. Kultura materialna, gotpa. ciarka i kapitalizm. XV—XVIII wiek, l i Struktury codzienności Możliwe i niemo&-we, PIW, Warszawa

KOnig R., 1979. Potęga i urok mody. WyiLĄr.

tystyczne i Filmowe. Warszawa Lang K.. Lang G.. 1965. Fashion: Identyficakr. and Differentiation in the Mass Soćieiy [»:] Dress, Adomment and the Soda! Ord.tr. M.E. Roach, J. Bubo Iz Eicher (eds), Nc» York — London — Sydney.

Simmcl G., 1980. Filozofia mody [w:J S. Mzą-la Simmcl. Wybór tekstów. Wiecha Powszechna Warszawa

Modalizm genetyczny (aprioryczny), zob. ontologia społeczeństwa

Model, zob. wzory i modele.

Model grupy sprawnej, słowne przedstawienie sytuacji i zachowań uczestników grupy „mogące służyć za przykład i przedmiot odniesienia ocen i skonstruowane dla praktycznych celów społecznych" [A. Klo-skowska 1969. s. 424].

Właściwości idealnej grupy sprawnego działania funkcjonującej w ramach szerszej organizacji, są następujące: 1. Grupa istnieje wystarczająco długo, by mogły zostać ukształtowane trwałe i sprecyzowane, a jednocześnie nie napięte relacje, umożliwiające funkcjonowanie wszystkich jej uczestników. 2. Wszyscy uczestnicy mieli i dalej mają wpływ na kształtowanie wartości i celów grupy, a poprzez ich realizację realizują także swoje własne potrzeby. 3. Wartości