25381 IMGt29

b) rodzaj i stopień ograniczeń warunkuje dobór rodzaju pracy i czynności zawodowych”¹’⁴.

Ponadto należy sobie jasno uświadomić, co podkreślają Tadeusz Majewski i Barbara Szczepankowska, a co jest także optymistyczne w przygotowaniu inwalidów do przyszłej pracy zawodowej, że¹⁷⁵:

—    żadna praca nie wymaga (do jej wykonywania) pełnej sprawności;

—    możliwa jest adaptacja stanowiska pracy do ograniczonych potrzeb osoby niepełnosprawnej;

—    adaptacja ta m.in. uzasadniona jest istniejącymi możliwościami kompensowania zaburzonych czynności organizmu, a także funkcjami i czynnościami organizmu, które nie zostały uszkodzone.

Najeży dodać jeszcze jeden czynnik o charakterze psychologicznym; rozważając kwestię zatrudnienia osoby niepełnosprawnej zwykle zwraca się uwagę na ograniczenia, a nie na istniejące możliwości, które zwykle są większe niż ograniczenia.

Orientacja zawodowa, przygotowanie do zawodu i pracy jest długotrwałym procesem, którego skuteczność wyraża się m.in. w postaci pozytywnej postawy osoby niepełnosprawnej do włączania się, integrowania z życiem społeczno-zawodowym, w którym dominują osoby w pełni sprawne. Proces ten zapoczątkowany jest, szczególnie w odniesieniu do osób z uszkodzonym słuchem, już w okresie przedszkolnym. Jego efektywność zależy w dobie rewolucji informatycznej (prowadzącej do globalnego społeczeństwa informa-cyjnego) i globalizacji handlu od skuteczności przystosowania się do szybko następujących zmian w metodach i w procesach produkcji. Globalizacja w wymiarze ekonomicznym oznacza, że możliwy staje się dostęp do siły roboczej, kapitału i informacji w skali całego świata. Rewolucja w zakresie rozwoju informatyki, cechująca się możliwością szybszego zbierania i przetwarzania informacji, nieograniczonym dostępem do niej i szybkiego, praktycznego jej wykorzystywania w edukacji, pracy i wypoczynku oraz automatyzacją i robotyzacją produkcji - przyczynia się do sukcesywnego pojawiania się coraz to nowych wytworów oraz nowych gałęzi produkcji, nowych zawodów, i czynności zawodowych, przy jednoczesnym zanikaniu zawodów dotąd wykonywanych.

H 1K Zabłocki, Psychologiczne i społeczne wyznaczniki rehabilitacji zawodowej JmMśp, Wyd. jisk", Warszawa 199$, s. 38 ⁰⁷ hm Zasady rehabilitacji zawodowej, [w:] B. Szczepankowska i A. Ostrowska (red.), prodiam niepełnosprawności w poradnictwie zawodowym. Zeszyty informacyjno-meiody-deaadcp swoodowego, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1998, s. 29-30,

Jednocześnie jednak trzeba poważnie brać pod uwagę możliwość zmniejszania się zapotrzebowania na nowe miejsca pracy w związku | auromałyza-_cją i robotyzacją produkcji oraz przenoszenia stanowisk pracy do gdzie praca jest najtańsza. Szczególną wartością stawać się będą zatem me tylko wiedza i możliwość stałego jej uzupełniania, ale wewnętrzna potrzeb* i umiejętność dokształcania i doskonalenia, szybkiego przystosowywMŚMH rozwój umiejętności intelektualnych wyższego rzędu czyli myślenia pojęciowego, krytycznego i zarazem twórczego¹⁷⁶; uczenia się i adaptacji do slrfr zmieniających się technologii, a także gotowość zmiany miejsca zamieszkania w związku z przenoszeniem miejsc pracy, lub powstawaniem nowyeir— co zależeć będzie od sprawności w uczeniu się, tempa przyswajania nowych informacji i ogólnych umiejętności adaptacyjnych.

Sprawność w uczeniu się z kolei zależy m.in. od umiejętności czytania ze zrozumieniem tekstu pisanego, nawiązywania kontaktu werbalnego ze słyszącymi współpracownikami (w tym czytania z ust), a w niedalekiej przyszłości także słownego porozumiewania się z maszynami, umiejętności fe#-mułowania i zadawania im konkretnych, jednoznacznych pytań oraz wydawania im poleceń¹⁷⁷, ale także od gotowości do przekwalifikowywania się, samodzielnego poszukiwania pracy, sprawnego korzystania z multimediów. Jest to jednak dopiero jeden z warunków powodzenia na przyszłym rynku pracy, musimy jednak z góry założyć, że nie wiemy z całą pewnością, jaki ten rynek dokładnie będzie. Być może, a jest to bardzo prawdopodobne, że będzie to rynek zdominowany ptzez „myślące” maszyny, zaś człowiek będzie musiał sobie radzić z nadmiarem wolnego czasu. Może jednak być i tak, że rozwój informatyki będzie się przyczyniał do powstawania licznych nowych specjalności zawodowych, podczas gdy giną i ginąć będą „stare” zawody i specjalności, dotąd tradycyjnie wykonywane przez osoby niesłyszące. Ważne dla nas, surdopedagogów, jest przede wszystkim to, aby w wynik* organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego oraz przekazywanych w jego toku treści, osoba z uszkodzonym słuchem była w stanie uczyć się W* go, jak spędzać w sposób twórczy czas wolny od pracy, jak również deaNaj tecznie szybko uczyć się nowych specjalności zawodowych oraz uczestniczyć

¹⁷⁶    R Pachociński, Podstawy kształcenia wyższych umiejętności w nowoczesnej szkole, 1BE, Warszawa 1997.

¹⁷⁷    R. Pachociński podkreśla, że już dziś szkoła powinna więcej uwagi

niu umiejętności mówienia i pisania w formie wydawanie poleceń. Patrz: R. Pac . c i ń s k i. Szkoła tradycyjna a szkoła wirtualna, [w:] W. Rabczuk (red. 1 Z problematyki pedagogiki porównawczej, IBE, Warszawa I99S.