25

46

sąsiedniego statku albo linii brzegowej. Objętość niniejszego opracowania nie pozwala roTpatrzyć wszelkiego rodzaju sposobów i okoliczności pomiarów. Należy jednak zwrócić uwagę na określanie szerokości geograficznej z obserwacji kulminacyjnej. Obserwacje tego rodzaju mogą być użyteczne w obszarach podzwrotnikowych'. Najlepsze warunki obserwacji a strona wigacyjnych występują w długim okresie dnia. Słońce zmienia swoją wysokość szybko. Zmiana azymutu jest niewielka. Obserwację należy dobrze przygotować, gdyż określenie pozycji z najlepszym skutkiem możliwe jest w krótkim okresie przed i po kulminacji. Pomiar wysokości Słońca jest trudny. Należy przygotować plan obserwacji odniesiony do momentu kulminacji wykonując szkic (rys. 2.3).

46

/

Rya.2.3. Plan pomiaru przykulmmacyjnego w małych szerokościach geograficznych

Na planie pomiaru zamieszczono moment górnej kulminacji obliczony z wyprzedzeniem na planowaną pozycję. Naniesiono również wartości azymutów w momentach poprzedzających kulminację. Optymalne różnice azymutów dla dwóch linii pozycyjnych określone są w przedziale: 60° <, AA ^ 80°, dopuszczalne zaś: 30° < AA < 140°, wyrażając czas (AT) w minutach. Wykonując pomiar należy ustawić się z sekstantem według kierunków wskazanych na planie. Umożliwia to repetytor kompasu, w pobliżu którego należy wykonywać pomiar. Pomiary przykułminacyjne wykonane w stosunkowo krótkim czasie pozwalają określić pozycję statku z kilku alp. Dzięki procedurze pomiaru przygotowanej zawczasu można uzyskać zadowalające dokładności alp i nie stracić okazji do przeprowadzenia pomiaru. W momencie poprzedzającym kulminację należy rozpocząć serię pomiarów wysokości aż do uzyskania wysokości malejących. Kolejno notowane wysokości dają możliwości wnikliwego ustalenia wysokości największej. Nic jest przy tym konieczna rejestracja dokładnego czasu, wystarczą dokładności przybliżone, stosowne do prędkości zmiany deklinacji Słońca. Ten rodzaj obserwacji wykorzystywany jest w środku cyklu obserwacji (wg planu) i nazywa się określeniem szerokości geograficznej z maksymalnej wysokości Słońca. Znana jest zależność:

Z * 90° - H

(2.14)

gdzie H to kulminacyjna wy sokość Słońca.

Szerokość geograficzna <p* (obserwowana) obarczona jest błędem. Należy więc obliczyć poprawkę (14):

(2.15)

i ostatecznie:

tp₀=tp^,-Atp d, V_Q - w minutach kątowych. Poprawka A<j> ma znak gdy 5 > Q