26225 IMG00

danej dziedziny i poza nią, narzędzia i usługi oraz edukację i szkolenia profesjo,,„| ozon tworzących i stosujących HN fAtkin* t in. 2003. s. I2J.

Jak pisze Peter Freeman, HN jest podstawi), abstrakcyjni) konstrukcją. nu bazie kt«Vr», tworzone są inne. Można je nazywać infrastrukturami wyspecjalizowanymi lub ekologią. mi wiedzy. IIN jest złożonym systemem, projektowanym jako system otwarty |Prccav„, 2007). Składa się ona z tysięcy częściowo nakładających się na siebie społeczności kol*, bontforiów lub Gadów'¹ (zob. też p. 1.4), tworzonych dla wybranych dziedzin lub za»t₀. sowań, kastomizowanych na poziomie aplikacji, ale w bard/o szerokim zakresie w*pA|. użytkujących jednolity IIN, która powinna zawierać (zob. rys. 4):

•    Gridy centrów obliczeniowych,

•    różnego rodzaju zasoby obiektów cyfrowych, takie jak na przykład publikacje elektro. nicznc i oprogramowanie,

*    multidyscypliname. zarządzane i zintegrowane zasoby danych naukowych,

*    tysiące instrumentów Online i rozległe matryce sensorów (sensor arrays).

*    zestawy przyjaznych i efektywnych narzędzi służących wyszukiwaniu zasobów, modę. Iowaniu i interaktywnej wizualizacji,

• narzędzia współpracy pomiędzy fizycznie rozproszonymi zespołami ludzi, stosującymi wymienione wcześniej elementy.

Według Programu Rozwoju infrastruktury Informatycznej Nauki na lala 2007-2013 infrastruktura dla e-Science w Polsce powinna obejmować:

. Sieci komputerowe wraz z usługami, kloslry i komputery dużej mocy, wraz z zaawanso-wonym oprogramowaniem naukowym i narzędziowym.

*    Systemy składowania danych.

•    Zasoby informacyjne, dostępne sieciowo bazy danych, także literaturowe i faktograficzne.

• Warstwę wspólną oprogramowania Gridowego zapewniającą łatwy dostęp do zasobów komputerowych oraz możliwość spójnego budowania Cridów dziedzinowych.

• Gridy dziedzinowe o znaczeniu ogólnonarodowym (specjalizowane platformy usługo-we, „wirtualne^K laboratoria"), tworzone dla poszczególnych obszarów badań, jednak z wykorzystaniem uniwersalnych elementów e-lnfrastrukiury (Program rozwoju 2007,

s. 6J.

Na rys. 4. przestawiłem rodzaje urządzeń i usług dostarczanych w sposób zintegrowany przez IIN (na ciemnym tle). Poziom IIN nadbudowany jest na warstwie zawierającej podstawą technologię obliczeniową, pamięci i komunikację. IIN powinna być tworzona i zarządzana w sposób umożliwiający pracownikom nauki łub projektom traktowanym całościowo korzystanie z własnych, efektywnych i dostosowanych do dziedziny, ale współdziałających środowisk wiedzy, służących badaniom i edukacji.

" Grid (sieć, na wzór sieci elektrycznej) to system, który integruje i zarządza zasobami będącymi pod kontrolą różnych domen (od instytucji po system operacyjny) i połączonymi siecią komputerową; używa standardowych. otwartych protokołów i interfejsów ogólnego przeznaczenia (odkrywania i dostępu do zasobów, autoryzacji, uwierzytelniania) oraz dostarcza usług odpowiedniej jakości. Według Małgorzaty Janiak jest to infrastruktura umożliwiająca współużytkowanie zasobów informacyjnych ora z komputerowych, które pozostają rozproszone geograficznie. Innymi cechami Gridu jest: brak scentralizowania źródeł oraz zróżnicowany i nietrywialny charakter dostarczanych usług [Janiak 2007, s. 227]. Twórcą tego określenia i idei Gridu jest lan Koster [Fostcr 2002],

’• Przymiotnik „wirtualny" rozumiem tutaj lak, jak jest ujmowany z punktu widzenia przetwarzania danych: jako potencjalny wszechświat porównywalny przy użyciu cyfrowego modelu i wejścia wspomaganego przez użytkownika (technologia informacyjna związana z modelami cyfrowymi [Levy 1996, s. 37]). czyli nie w ujęciu potocznym (nierzeczywisty, wyobrażony, istniejący tylko na ekranie komputera [Gołka 2008, s. 100]) ani filozoficznym (struktury ontologiczne wirtualnych projektów jako światów możliwych [Konik 2009,s. 83).

Naukowe I edukacyjne środowuko wiedzy służące społecznościom: kotaboralorlo, (irid, npołec/noici wirtualne, wirtualne imlytuty

1 Wwokowy* i Dane, informo-1 ., , UMcrwicji, dajne serwisy cja. zarządza- obliczeniowe nic wiedzą Sieci, systemy operacyjne, n	Irilcrfcjsy, ws »ci wizualizacja liddhwan
Technologie podstawowe; obliczeniowe, pamięci, komunikacji

IIN kwlwm loftwart, uuoby, u\hn^>j. pmutul (ląmi/w/a

Rys. 4. Usługi IIN tworzące irodowisko wicd/y dli badan i edukicji

IIN, podobnie jak większość infrastruktur, nic jest zamierzona, ani budowana w sposób ściśle planowy, pod względem pełnej kontroli tego procesu i jego zarządzania. W związku z tym ostateczny rozwój infrastruktury jest trudny do przewidzenia, a w każdym razie mc wynika wprost z warunków początkowych (Jackson i in. 2007],

Efektywna IIN będzie tworzona z uwzględnieniem przedstawionych poniżej pięciu podstawowych zasad. Ma ona ułatwiać współpracę, umożliwiać innowacyjność, zapewniać długotrwale funkcjonowanie przyjętych rozwiązań, pozwolić na współdziałanie poszczególnych elementów. Wiedza w niej zawarta powinna być traktowana jako dobro publiczne.

Ułatwienie współpracy

Dzięki nowym technologiom informacyjnym i komunikacyjnym koszty związane z osiąganiem celów gospodarczych i/lub społecznych metodą współpracy są niższe niż koszty ponoszone w osiąganiu tych celów drogą rywalizacji (Muraszkiewicz 2002, s. 26). Technologia cyfrowa sprzyja otwartości i współpracy, czego przejawy widoczne są w wielu miejscach i przedsięwzięciach, począwszy od sieci społecznych i Web 2.0 do tworzonych międzynarodowych zespołów badawczych, IfN powinna umożliwić wspólne podejmowanie badań przez specjalistów różnych dyscyplin i krajów. Musi być zaprojektowana w taki sposób, aby rozwijać i wzmacniać współpracę i rozpowszechnianie wyników (szczególnie w przypadkach, gdy współpraca przekracza granice poszczególnych dyscyplin), ułatwiać angażowanie specjalistów spoza środowiska naukowego i stwarzać nowe perspektywy i metody badań naukowych.

Praca w środowisku cyfrowym zmieniła sposoby współdziałania i wzajemnych interakcji w nauce. Normą staje się współpraca przekraczająca ramy poszczególnych instytucji, również międzynarodowa; nadal częściej jest ona domeną nauk ścisłych, technicznych czy biologicznych (w tym medycyny). Dyscypliny humanistyczne i społeczne wciąż cechuje indywidualizm w prowadzeniu badań naukowych. Oprócz współpracy interdyscyplinarnej znacznie bardziej niż dotąd niezbędna jest ścisła kooperacja wewnątrz zespołu badawczego. Oczekuje się pełniejszego współdziałania pomiędzy wszystkimi uczestnikami procesów komunikacji naukowej - uczonymi, technikami, bibliotekarzami, archiwistami, nauczycielami i wydawcami. Tam, gdzie realizowane czynności z natury są rozproszone, organizacja współpracy pomiędzy poszczególnymi ośrodkami i działania kolektywne zawsze dają dobre efekty; środowisko cyfrowe i stosowanie dokumentów elektronicznych zwiększa potrzeby w tym zakresie.

45