26630 skanuj0011

202 CI.AUDK i.i^;:vi-sthauss

notacjo rdzenia pose w Tewa według Parsons: kujot, mgła, skalp itd.). Kujot (który żywi się padliną) jest pośrednikiem między roślinożernymi ~~Tfflięsożćrnvmi. i a 3T1mgła między fsiiebem a Ziemią; j a k skalp mic-Tlzy “WOlna ~a 'rolnictwem (gKdlp jćSl ..żniwem" wojennymi: ja k śnieć “ miedzy* roślinami dzikimi a roślinami uprawnymi (rozwija się ona zarówno na roślinach uprawnych, jak na dzikich); j a k ubranie między ^natura" a ..lftiltufa"; i a 'k~~ odpadki między wioską zamieszkałą a za-' roślaml; jak popiół \ł sadza) między paleniskiem (na ziemi) a dachem (obrazem sk-le-pićnin nieba). Ten łańcuch mediatorów — jeśli można "tale sTę wyrazić — ukazuje serię logicznych artykulacji, które umożliwiają. Rozwiązanie różnych problemów mitologii amerykańskiej: dlaczego bóg rosy jest także panem zwierząt; dlaczego bóg posiadający bogate szaty iest cypstn tng-skim TCnpriiiST-kipm <Asli-bovV. dlaczego skalpy wytwarzają -rosę;' dlaez&go Matkę Zwierząt łączy się ze śniecią itd.

jAle można również postawić sobie pytanie, czy nie dochodzimy ta rirotoda do uniwersamego sposobu organizowania danych doświadczenia ^zmysłowego, porównajmy z powyższymi przykładami francuską nielle śnieć], lać. nebula; rolę przynószącego szczęście amuletu przypisywaną w Europie odpadkom (stare buty), popiołowi i sadzom (por. zwyczaj całowania kominiarza); porównajmy również amerykański cykl Asli-boya .

z indoeuropejskim cyklem Kopciuszka. ubie osoby są postaciami fallicz-« nyml (pgśrgdTllkaftii hnęćlzy płciami): .panami rosy i dzikich zwierząt:

posiadaczami wspaniałych strojów oraz socjologicznymi pośrednikami *“ (związki małżeńskie między szlachtą a plebsem, między bogatymi a bied-nymi). Otóż jest rzeczą niemożliwą przedstawić ten paralelizm iako zapożyczenie (jak usiłowano to niekiedy czynić), ponieważ opowiadania ocLt ^Tnoszace sie do Ash-boya i do Kopciuszka są symetryczne i inwersyjne w najmniejszych szczegółach, podczas gdy opowiadanie o Kopciuszku^ * w postaci- którą Aftleryka rzegyywićnio. ygpn»yczyła (por. bajkę Zuni f O dziewczynie strzegącej indyków), odpowiada prototypowi. Stąd tabela:

	Europa	Ameryka
płeć	żeńska	męska
rodzina	podwójna rodzina (ojciec powtórnie żonaty)	brak rodziny (sierota)
wygląd	piękna dziewczyna	odrażający chłopiec
sytuacja	nikt jej nie kocha	kocha bez wzajemności
przekształce nie	okryta wspaniałym strojem, dzięki pomocy nadprzyrodzonej	pozbawiony swego ohydnego \ glądu, dzięki pomocy nadpr rodzonej

STRUKTURA MITÓW

30sreaniczqc2

przy czym każda z nich wynika z .poprzedniej — przez opozycję i korc-^ Iację:

'l'.ricksl-cr, .podobnie jak Ash-boi/ i Kopciuszek, jost \v*u.h‘ nu-tli.i U>rrm. a la funkcja wyjaśnia, żo zachowuje on coś z dwoistości, która, i»:i pr/.c-—» ^zwyciężyć. Stąd jego niojasny i dwuznaczny charakter. Ale triclcstcr nie pr/.odstawia jedynej możliwej formuły mediacji. Wydaje się, źc wyłącz-nym celem pewnych mitów jest wyczerpanie wszystkich możliwych sposobów przejścia od dwóistóSel dó jedności. Kiedy porównujemy wiizystkl^T warianty- hntu Zruni ó wyłamaniu się, dochodzimy U u w ypi u wadzenia ^ ^Jpewnej serii, którą można uporządkować"

mesjasz dioskurowie trickster

istota

dwupłciowa

para    ^N'\

rodzeństwa /

para \ babka \ grupa o    \ , . ,

mai zen sl? a / wnuk    / 4 członach /

W wersji Cushinga dialektyce tej towarzyszy przejście od ośrodka przestrzennego (mediacja między Niebem a Ziemią) do ośrodka czasowego (mediacja między latem a zimą, inaczej mówiąc między narodzinami a śmiercią). Jednak — mimo że przejście dokonuje się od przestrzeni do czasu — końcowa formuła (triada) wprowadza ponownie przestrzeń, ponieważ triada utworzona jest tutaj równocześnie z pary dioskuryjskiej i z mesjasza; odwrotnie, jeżeli formula wyjściowa wyrażona jest w terminach przestrzennych (Niebo i Ziemia), to jednak pojęcie czasu mieści się w niej implicite:    mesjasz zanosi błagania,

wskutek czego dioskurowie schodzą z Nieba, yidać więc, że logiczna konstrukcja mitu z góry zakłada podwójne przekszta icenie Tunkcyj. Powrócimy do tej sprawy po rozważeniu ińńoHO typu upurągsjc^r ^Rozpatrzenie dwuznacznego charakteru trickstera umożliwia wyjąś-nienie innej cechy istot mitologicznych. Mamy tutaj na myśli dwoistość natury .przynależnej wyłącznie temu samemu- bóstwu: Taz jest ono przychylne, raz nieprzychylne — w zależności od przypadku.! Gdy porównujemy warianty mitu hopi, który jest podstawą rytuału Szalako, dochodzimy do wniosku, żc można je uporządkować według następującej struktury:

j^Masauwu: x)

(Muyingwu : Masauwu) Cs2 (Szalako : Muyingwu) (y : Masauwu),

gdzie x i y reprezentują wartości dowolne, które jednak, trzeba postulować dla obu wersji „skrajnych”. Istotnie, w tych wersjach bóg Masauwu, pojawiający się sam, a nie w związku z innym bogiem (wersja 2), albo nawet nieobecny (wersja 3), ma wyznaczone funkcje, które są jod-