27149 Obraz7 (31)

depresyjnej/lękowej i represorów obu kategorii, depresyjnych i lękowych, miało miejsce zjawisko obniżenia progu wrażliwości na sygnały przyjazne.

W ostatnim etapie analiz oczekiwano wystąpienia interakcji poczucia wstydu i poczucia winy z przynależnością do grupy i wzorcem reakcji na bodźce emocjonalne. Interakcja taka jednak nie wystąpiła. Wykorzystując pogląd Łukaszewskiego (2003) na znaczenie emocji podstawowych i nastroju dla funkcjonowania jednostki, należy stwierdzić, że emocje wtórne, do których należą poczucie wstydu i winy, mają większy wpływ na zachowanie jednostki, niż na jej funkcjonowanie poznawcze. Podobny wniosek można wysnuć z lektury badań Dolińskiego (2003) czy też Gasiula (2002) pojęcie emocji wtórnych rozpatrywane jest przez wspomnianych autorów w kategoriach jednostkowych zdolności do odpowiedzi na konkretne interakcje. Idąc tym tokiem rozumowania należałoby stwierdzić, że emocje wtórne odpowiedzialne są za zachowania jednostki. Innym powodem braku zakładanych interakcji pomiędzy wyróżnionymi typami depresyjnymi i lękowymi i tendencją do reagowania wstydem lub winą może być silna korelacja skal winy i wstydu. Dodatkowo też należy zwrócić uwagę na fakt, iż Test ofSelf Conscious Affect (TOSCA) to narzędzie adaptowane do warunków polskich. Można także zastanawiać się na ile adekwatne dla polskich studentów są scenki opisywane w TOSCA (wygenerowane przez badaczy i studentów amerykańskich).

Podsumowując, uzyskane rezultaty pozwalają stwierdzić, że: 1) przeprowadzone badanie niesie częściowe potwierdzenie dla efektu zagrażającej twarzy w tłumie, 2) twarz neutralna traktowana była przez osoby badane, tak jak bodźce zagrażające, co dowodzi projekcyjnego charakteru tej twarzy, 3) typologia stworzona dla osób lękowych może być także zidentyfikowana w badaniach osób z obniżonym nastrojem, 4) w zachowaniach badanych prawdziwie depresyjnych/lękowych ujawnił się wzór „opóźnionego” reagowania na bodźce przyjazne, świadczący o niskim poziomie wrażliwości na bodźce pozytywne, 5)

39