27758 img244 (8)

34 Druidzi

Powyższe hipotezy zostały wkrótce zakwestionowane przez językoznawców. Myles Dillon wykazał, że o ile w gramatyce greckiej i łacińskiej formy regularne czasowników stanowią normę, a nieregularne wyjątek, to w języku irlandzkim sytuacja była odwrotna. Ale to samo można powiedzieć o sanskrycie. Dillon twierdzi, że „o ile nam wiadomo, tak właśnie wyglądał system gramatyczny języka indoeuropejskiego, najlepiej zachowany w sanskrycie i staroirlandzkim”. Powstało wiele prac, w których udowadnia się podobieństwo konstrukcji gramatycznych w języku Wed i w staroirlandzkim. Wedy, święte teksty indyjskie, powstały między 1000 a 500 r. p.n.e. Węda oznacza w sanskrycie „(świętą) wiedzę”, rdzeń ved lub vid porównać można z drugą sylabą znanego nam już słowa Dru-wid.

Z drugiej jednak strony Heinrich Wagner, profesor w Dublin Institute for Advanced Studies, autor Studies in the Origins of the Celts and of Early Celtic Cmlisation (Studia nad pochodzeniem Celtów i wczesnej cywilizacji celtyckiej, 1971), zdecydowanie obstaje przy twierdzeniach Rhysa i Morris-Jonesa. W referacie „Near Eastern and African Connections with the Celtic World” (Bliskowschodnie i afrykańskie związki ze światem celtyckim), wygłoszonym na sympozjum Celtic Consciousness w Toronto w lutym 1978 roku, Wagner powtórzył tezę o językowych podobieństwach między strukturami gramatycznymi języków Północnej Afryki i wyspowego celtyckiego. Według niego:

Uczeni tacy jak M. Dillon, N. Holmer, W. Meid i C. Watkins utrzymują, że język praceltycki był szczególnie archaicznym dialektem indoeuropejskim. Wyniki ich badań nie wykluczają jednak, wbrew temu, co wielu z nich zdaje się sądzić, istnienia istotnych elementów nieindoeuropejskich w wyspowym celtyckim.

Debata z całą pewnością będzie kontynuowana. W wielu wcześniejszych dyskusjach na temat przynależności druidów do kultury celtyckiej uznawano ich po prostu za kapłanów. Gomme gorąco popierał takie poglądy, ponieważ wierzył także w ofiary składane z ludzi i uważał je za sprzeczne z aryjską naturą!

Gomme podzielał wiarę w wyższość cywilizacji aryjskiej, która jakoby nie dopuszczała składania ofiar z ludzi. Oczywiście Aryjczycy, czyli w dzisiejszej terminologii Indoeuropejczycy, w takim samym stopniu przyzwalali na składanie ofiar z ludzi jak inne starożytne społeczeństwa. Pod koniec dziewiętnastego wieku sformułowano ideę czystej rasy aryjskiej, której Gomme był zwolennikiem. Idee te doprowadziły do publikacji cieszącej się ponurą sławą historii ras, czyli Die Grundlagen des Neunzelmten Jahrhundrets (Podstawy dziewiętnastego wieku, 1899) Houstona Stewarta Chamberlaina, pracy wykorzystanej do sformułowania nazistowskiej filozofii politycznej.

Inny uczony, Salomon Reinach, podzielał poglądy Rhysa i Gommea o przedceltyckim, „niearyjskim” pochodzeniu druidyzmu. Udowadniał, że Celtowie przejęli wcześniejszą religię podobnie jak Rzymianie przyswajali różne elementy religii podbitych narodów. Reinach utrzymywał dalej, co budzi niejakie zdumienie, że Celtowie nie mieli własnej religii ani kasty kapłańskiej i dlatego przejęli druidów i poglądy religijne od podbitych narodów. Twierdził on również, że w czasach gd$>druidzi pojawili się w źródłach historycznych, celtycka kasta wojskowa zbuntowała się przeciwko nim, jako przedstawicielom obcej instytucji. Należy stanowczo podkreślić, że brakuje jakichkolwiek dowodów na potwierdzenie tej tezy. Druidyzm w Galii w pierwszym wieku p.n.e. z całą pewnością nie chylił się ku upadkowi, a galijscy królowie i dowódcy, na przykład Dywicjak i jego brat Dumnoryks, byli druidami, podobnie jak inni członkowie kasty wojskowej. Wydaje się, że Reinach naginał fakty do swojej hipotezy.

Innym zwolennikiem „niearyjskiej” hipotezy był Julius Pokorny z Wiednia. Publikując w piśmie „Revue Cellique” artykuł „On the Origins of Druidism” (O pochodzeniu druidyzmu, 1908/1909) dowodził, że „druidyzm miał wiele cech zupełnie obcych religii indoeuropejskiej”. Także Pokorny skłania się ku twierdzeniu, że po podbiciu ludności autochtonicznej Celtowie przejęli jej religię, która wykazywała cechy niearyjskie. Jednakże twierdzenie Pokorny’ego opiera się na bardzo słabej podstawie:

Gdyby druidzi, którzy byli kapłanami dębów jeszcze przed przybyciem na Wyspy Brytyjskie, byli w istocie Celtami, to z całą pewnością przywieźliby do Irlandii swój kult (...) u irlandzkich druidach nigdy nie wspomina się w kontekście dębów (...) Druidzi musieli być kiedyś kapłanami ludów, które nie znały kultu dębu. Natomiast kult dębu wśród Celtów jest dobrze poświadczony i dlatego też druidzi nie mogli być pierwotnie celtyckimi kapłanami.

Dziwne to wnioskowanie i zawiłe. Jak już wcześniej zauważyliśmy, dąb dobrze w Irlandii znano i często pojawiał się on w kontekście miejsc ważnych dla religii. Dlatego też wniosek Pokorny'ego musi upaść.

John A. MacCulloch zwrócił uwagę, całkiem słusznie moim zdaniem, że „nie ma powodów, by nie wierzyć, że druidzi występowali wszędzie tam, gdzie Celtowie”. Jednakże nieco dalej stwierdza on, że nie zachowały się ślady instytucji druidyzmu wśród Celtów Italii, Hiszpanii bądź Galacji (współczesnej Turcji) i dlatego należy przypuszczać, że druidzi pojawili się w Galii stosunkowo późno. MacCulloch dochodzi do wniosku, że druidyzm pochodzi z Belgii. Według niego druidzi związani byli z celtyckimi plemionami Belgów (Belgae), zamieszkującymi północną Galię i południową Brytanię. Po upadku Belgów znaczenie druidów w społeczności celtyckiej miało zmaleć.

Jednakże wszystkie argumenty przeciw rodzimemu, celtyckiemu, pochodzeniu druidów i ich powszechnej obecności w społeczeństwie celtyckim opierają się jedynie na świadectwie Juliusza Cezara, który mówił, iż przypuszcza się, że druidzi pochodzą z Brytanii. Za takim rozumowaniem pozornie przemawia spostrzeżenie, że poza Galią, Brytanią i Irlandią nie sposób znaleźć odniesień do druidów. Pozorność tego argumentu polega na tym, że wszędzie można znaleźć wzmianki o grupach, które musiały być druidami, tyle że używa się w stosunku do nich innych nazw.