34334 Obraz5

278 A, R. Radcliffe-Brown - Wyspiarze z Andamanów

charakter itd. Wszystkie te rzeczy współuczestniczą w określaniu miejsca, jakie zajmuje w życiu społecznym i wpływu, jaki na nie wywiera. Jednak przede wszystkim osobowość społeczna jest uzależniona od rozwijania się w jednostce tych sentymentów, za 'pośrednictwem których życie społeczne jest regulowane i dzięki którym jest zachowywana społeczna spójność. Jak widzieliśmy, ceremonie inicjacyjne służą rozwinięciu sentymentów w umysłach tych, którzy przez nie przechodzą, a zatem możemy stwierdzić, że również pod tym względem jest prawdą, że mają one na celu wykształcenie w dziecku społecznej osobowości dorosłego.

Rozważania nad ceremoniami inicjacyjnymi miały służyć udowodnieniu hipotezy mówiącej, że wszystkie zwyczaje andamańskie, związane z jedzeniem są różnymi sposobami wyrażania wartości społecznej pożywienia. Musimy przyjrzeć się teraz naturze niebezpieczeństw, które mają narastać w wyniku spożycia pokarmu, jeśli nie zostaną zastosowane odpowiednie środki ostrożności. Krajowcy twierdzą, że niebezpieczeństwem, którego się obawiają, jest choroba. Należy pamiętać, iż Andamanie wierzą, że wszelkiego rodzaju dolegliwości są powodowane przez pewne istoty nadprzyrodzone, które nazywa się Lau lub Ćauga - duchy śmierci. Ponadto widzieliśmy, że czasami mówi się o niebezpieczeństwie związanym z pożywieniem jako o groźbie ataku ze strony duchów. A zatem jest jasne, żeaby zrozumieć znaczni ę lęku kojarzonego z pokarmami, należy w pierwszej kolejności prześledzić wyobrażenia związane z duchami, ażeby to uczynić, musimy rozważyć różne zwyczaje odnośnie śmierci i pochówku.

Dla społeczeństwa śmierć jest utratą jednego z jego członków, jednej z jego części składowych. Osoba zajmująca określoną pozycję społeczną ma pewien udział w życiu społecznym, jest jedną z podpór sieci relacji społecznych. Jej śmierć powoduje częściowe zburzenie spójności społeczeństwa, normalne życie zostaje zdezorganizowane, a równowaga zakłócona. Musi ono wtedy zorganizować się od nowa i osiągnąć nowy stan równowagi. W odniesieniu do małej wspólnoty Andamanów możemy przełożyć powyższe stwierdzenie na język osobistych uczuć, mówiąc, że śmierć osoby, którą obdarzono tkliwością i do której inni byli przywiązani, godzi w te właśnie sentymenty żyjących.

Wraz ze śmiercią mężczyzna przestaje istnieć jako członek społeczności, ale jest jasne, że wcale nie ustaje jego wpływ na społeczeństwo. Przeciwnie, staje się przyczyną intensywnych, bolesnych emocji. Uczucie sympatii, którym go darzono i z której wcześniej czerpano przyjemność teraz powoduje ból. DefiniuiacLosobowość społeczną” jednostki jako sumę cech, za pomocą których wywiera ona wpływ na życie społeczne i tym samym na sentymenty‘innycfi, możemy stwierdzić, że wskutek śmierci nie zostaje ona unicestwiona, a przechodzi głęboką zmianę. A zatem, o ile wcześniej była przedmiotem przyjemnych społecznych sentymentów, teraz staje się obiektem stanów bolesnych. Andamame wyrażają to, mówiąc, że za sprawą śmierci mężczyzna lub kobieta stają się Lau.

Zwyczaje pogrzebowe wyspiarzy z Andamanów nie mogą jednak być po prostu uznane za ekspresję naturalnych osobistych emocji. Są one kolektywnym i rytualnym wyrazem wspólnych uczuć. Zdaje się to oczywiste w związku z faktem, iż każdy ich szczegół jest regulowany przez obyczaj. Opłakiwanie jest powinnością krewnych i przyjaciół, bez względu na to, czy są smutni, czy nie. Jednocześnie, obowiązek ten dotyczy tylko określonego okresu.

Spójność grupy społecznej, dzięki której jest podtrzymywane jej istnienie, zależy bezpośrednio od obecności kolektywnego systemu sentymentów łub dyspozycji emocjonalnych, które wiążą wszystkich jej członków ze sobą. Śmierć lub odejście w jakikolwiek inny sposób jednego .z nich uderza bezpośrednio w owe sentymenty. Ilekroć któryś z sentymentów jest atakowany w ten sposób, są możliwe tylko dwa rozwiązania: albo sentyment doznaje zmniejszenia swojej wewnętrznej energii i traci zdolność kontroli nad zachowaniem w przyszłości, albo musi znaleźć ujście w pewnej formie ekspresyjnego działania, które posłuży jako reakcja obronna lub kompensacja i przywróci mu posiadaną wcześniej siłę. Typowym przykładem takiej reakcji emocjonalnej jest gniew. Wszystko, co rani uczucia odnoście nas samych, powoduje złość. Jeśli tak by się nie działo, uczucia te stawałyby się stopniowo coraz słabsze. Ta zasada utrzymuje swoją prawdziwość zarówno w odniesieniu do sentymentów indywidualnych, jak i kolektywnych. Jeśli społeczeństwo pozwoliłoby na uderzanie - za pośrednictwem śmieci lub inaczej - w swoją solidarność, nie reagując w sposób, który przynosiłby ulgę zranionym uczuciom społecznym i przywracałby ich wcześniejszy stan, sentymenty te straciłyby siłę, a społeczeństwo spójność. Jestem przekonany, że andamańskie zwyczaje pogrzebowe mogą być wyjaśnione jako kolektywna reakcja na uderzenie w zbiorowe uczucie solidarności spowodowane przez śmierć członka grupy społecznej.

Pierwszą rzeczą, którą robi społeczność w momencie, gdy umiera człowiek, jest przerwanie z nim łączności, proces ten zaczyna się od tego, że pozbywa się jego ciała, chowając je lub umieszczając na drzewie, opuszcza się obozowisko, w którym zmarł i czasowo zaprzestaje się używania