35593 LastScan19 (2)

obiektów i urządzeń oraz dobrze przygotowanej, odpowiadającej oczekiwaniom oferty programowej.

Z uwagi na występującą dziś uzasadnioną konieczność ujmowania zjawiska turystyki nie tylko z perspektywy nauk o kulturze fizycznej, ale i z perspektywy nauk ekonomicznych, warto przytoczyć zasadnicze determinanty jej rozwoju, uwzględniając jej rolę w gospodarce przestrzennej.

Doświadczenia wielu krajów wskazują, że wielkość ruchu turys tycznego kształtowana jest głównie przez dwa czynniki (Rogalewski 1972):

-    stopień masowości i intensywności odczuwania potrzeby uprawiania turystyki,

-    istniejące możliwości zaspokojenia tej potrzeby.

O tym, wjakim stopniu narastająca społeczna potrzeba uprawiania turystyki będzie mogła być zaspokojona, zadecyduje, zdaniem tego autora, pięć elementów:

1)    stopień swobody poruszania się;

2)    ilość czasu wolnego, jakim dysponuje ludność;

3)    poziom stopy życiowej ludności;

4)    ilość oraz jakość terenów i obiektów mających walory turystyczne;

5)    stopień dostępności komunikacyjnej oraz wyposażenie terenów o walorach turystycznych w urządzenia obsługowe.

Rogalewski uważa, że w długookresowym rozwoju turystyki w Polsce podstawowe znaczenie będzie miało zaspokojenie czterech potrzeb:

1)    praktycznie dla całego społeczeństwa - wyjazdów wakacyjno-urlopowych na obszary o dominacji cech przyrodniczych;

2)    dla mieszkańców miast - wyjazdów świątecznych na odpowiednio przystosowane tereny podmiejskie;

3)    poznawania regionu i kraju;

4)    wyjazdów zagranicznych o motywach wypoczynkowych i poznawczych.

Zasady oceny potencjału turystycznego obszarów, miejscowości i obiektów

omawiają Wyrzykowski (2002) oraz Lijewski i in. (2002). Potencjał turystyczny wyrażony jest m.in. powierzchnią obszarów o walorach turystycznych, chłonnością i pojemnością turystyczną oraz optymalnymi okresami korzystania z walorów turystycznych. Potencjał turystyczny charakteryzowany jest także wielkością zagospodarowania turystycznego.

Gaworecki (2000) do czynników rozwoju współczesnej turystyki zalicza: czas wolny od pracy, siłę nabywczą ludności, urbanizację, środowisko przyrodnicze i społeczne, dobra turystyczne (przez pojęcie „dobra turystyczne” autor rozumie potencjał walorów turystycznych przyrodniczych i kulturowych), politykę państwa w dziedzinie turystyki, motywację podróży turystycznych oraz ochronę prawną konsumentów produktów turystycznych.

Wraz ze wzrostem czasu wolnego i siły nabywczej ludności rośnie popyt turystyczny. Rozwój urbanizacji powoduje również wzrost aktywności turystycznej, bo mieszkańcy miast poszukują możliwości wypoczynku przede wszystkim na łonie natury. Zigrożenia i redo wiska przyrodniczego ograniczająte możliwości i powodują ujemne skutki społecznie.

Rozwojowi turystyk i sprzyja coraz szersze udostępnianie walorów przyrodniczych. Polityka państwa może albo bardzo sprzyjać rozwojowi turystyki, choćby przez korzystne regulacje prawne, albo w znaczącym stopniu ją ograniczać, na przykład przez formalność i graniczne. Wiąże się z tym również ochrona prawna konsumentów produktów turystycznych.

Ważną rolę w rozwoju turystyki odgrywają motywacje wywołujące podróże turystyczne. Gaworecki wyróżnia motywacje społeczne, rodzinne lub plemienne oraz osobiste lub egoistyczne.

Alejziak w swojej ks iążce pt. Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku (1999) omawia czynniki o dużym znaczeniu dla przyszłości turystyki. Do ważnych determinantów demograficzny cli zalicza: postępujący proces starzenia się społeczeństw, tendencje tło zakładania rodziny w starszym wieku, mniejszą liczebność gospodarstw domowych, dominujący model rodzin 2 + 1. wzrost liczby małżeństw bezdzietnych, wzrost liczby pracujących kobiet.

Za znaczące przyczyny socjalne i społeczno-kulturowe uważa: skracanie podstawowego wymiaru czasu pracy oraz ogólny wzrost ilości czasu wolnego, wydłużanie urlopów wypoczynkowych, wzrost ilości czasu przeznaczonego na dodatkową pracę, wcześniejsze emerytury, wzrost liczby „dwudochodowych'' gospodarstw domowych, zwrot w kierunku zdrowego stylu życia, kryzys tradycyjnego gospodarstwa domowego, konflikty między tożsamością a ewolucją świadomości, szczególnie w krajach rozwijających się, wzrost znaczenia regionalizmu, poszukiwanie lokalnej tożsamości.

Do istotnych czynników ekonomicznych zalicza: umiarkowany wzrost gospodarczy w skali świata (pomimo mniejszej dynamiki w latach 90. w porównaniu do poprzedniej dekady), powstanie jednolitego rynku na obszarze Unii Europejskiej, wprowadzenie jednolitej waluty (euro) w krajach UE, pogłębienie się dysproporcji między krajami bogatymi a biednymi, kryzysy finansowe w wielu krajach (zwłaszcza wśród tzw. tygrysów gospodarczych, które do niedawna uważano za silę napędową światowej gospodarki), stabilnącenę ropy naftowej, liberalizację i rozwój światowego handlu, globalizację działalności gospodarczej, koncentrację kapitału, rozrastanie się firm oraz wzrost znaczenia przedsiębiorstw ponadnarodowych.

Wśród czynników politycznych wymienia: zmiany w Europie Środkowej i Wschodniej, postępującą integrację Unii Europejskiej, liberalizację migracji międzynarodowych, w tym przepływu siły roboczej, ułatwienia paszportowe, celne, dewizowe, niestabilną sytuację w wielu regionach świata, terroryzm międzynarodowy oraz wzrost przestępczości, wzrost wymagań w zakresie bezpieczeństwa podróży.

Czynniki technologiczne stanowiązdaniem Alejziaka: automatyzacją i komputeryzacja wszystkich sektorów gospodarki, rozwój technologii w zakresie prze-

67