36719 IMGA73 (4)

106 Ochrona roślin czarne, tworząc tzw. puparia. Rozwój blon-kówki w temperaturze pomieszczenia 22—28°C trwa 22—24 dni. W temperaturze poniżej 20°C rozwój pasożyta jest wolniejszy od rozwoju mączlika. Ola skutecznego zwal' czania szkodnika wymagana jest temperatu-ra w dzień 22—27 C. a w nocy nie niższa niż 14°C.

Do zwalczania mączlika szklarniowego można także wykorzystać drapieżnego pluskwiaka — Macrolophus costalis. Niszczy on wszystkie stadia mączlika. Jedna larwa pluskwiaka zjada 800 larw i ponad 1000 jaj mączlika. Ze wzglądu na trudności w masowej hodowli zastosowanie tego drapieżnika w ochronie jest ograniczone.

Mszyce Myius persicae i Aulacorthum so-lani zwalcza się także innymi gatunkami błon-kówek, np. Aphelinus asychis oraz Diaeretiella rapae. Długość rozwoju A. asychis w temperaturze 30 C wynosi 11 dni, a w temperaturze 20°C — 15 dni. Błonkówka składa jaja do mszyc. Pasożyt wysysając ciało mszyc mumifikuje je. Okres od złożenia jaj do wystąpienia mumii trwa 5—7 dni. Samica składa 80—300 jaj (Kowalska, Brzeziński 1983).

Mszyce występujące na pomidorze, ogórku i papryce zwalcza się również wykorzystując owady: drapieżną muchówkę — Aphidoletes aphidimyza, złotooki. m.in. Chrysopa carnea, Ch. perlą, Ch. commata. Ch. abbremta, Ch. formosa i Ch. phyllo-chroma, oraz niektóre gatunki biedronek, jak Coccinalla septempunctata, C. quinquepun-data. Propylea quatuordecempunctata oraz Adalia bipunctata.

Drapieżna muchówka Aphidoletes aphi-dimyia składa jaja w kolonie mszyc. Z jaj po kilku dniach wylęgają się larwy. Okres rozwoju larwalnego trwa 7—14 dni. Ostatnie, trzecie stadium larwalne schodzi do ziemi i tam się przepoczwarcza. Cały cykl rozwojowy w temperaturze 20—22°C trwa 19—21 dni. Samica składa jaja na drugi lub trzeci dzień po wylocie z bobówki. Płodność samic jest niewielka; składają one po 25—75 W*

Najpospolitszy spośród gatunków złoto-oków występujących w Polsce — Chrysopa carnea w ciągu roku ma 2—3 pokolenia. Zimują owady dorosłe. Jedna larwa złotooka zjada 330—580 mszyc.

Inną grupą organizmów są roztocza. Do nich należy dobroczynek szklarniowy

— Phytoseiulus persimllls. Gaw w warunkach naturalnych występuj/; \ le oraz w basenie Morza SródziJ^ Przydatny jest on do zwalczania pTN ków w szklarniach (Pruszyński 1982u| kością swą. P persimilis jest bardzo do przędziorków. ale różni się od ni^J wno kształtem, jak i długością odnfo^ również inaczej ubarwiony. Najczętol tykane osobniki są czerwone, jednaj barwa w zależności od wieku oraz p#J ma może się zmieniać od jasnopomaraJ? wej do ciemnoczerwonej. Samice I? czynka składają jaja w kolonii prz^J? przytwierdzając je do pajęczyny lub doj? Jaja drapieżcy w odróżnieniu odje'* dziorków są większe (ok. 0.21 mąi^ nika — 0,13 mm), owalne, jasnorS Rozwój dobroczynka zależy od ten^ tury i wilgotności. Gatunek ten rozwjjt w temperaturze 7—36°C, ale najszybc* w 25—30°C. W warunkach optymalny rozwój jednego pokolenia trwa 4-5 * Czas rozwoju drapieżcy jest krótszy od itt woju przędziorków około 1,5 raza. Sai^ drapieżcy składa 50—90 jaj. Dorosłe og niki dobroczynka są bardzo ruchliwi i* tywne w poszukiwaniu pokarmu oraz ba$ żarłoczne w porównaniu z innymi drape nymi gatunkami. Dorosła samica może są czyć w ciągu doby 30 jaj lub do 20 rude mych form przędziorka. Larwy i osoba dorosłe drapieżcy żywią się jajami i larwr przędziorka, pozostając na liściu aż do n mentu zupełnego zlikwidowania szkodnfe po czym migrują dalej w poszukiwanie* karmu. W razie braku przędziorków dnpa ca w ciągu kilku godzin ginie z gtó Czynnikami, które ograniczają rozwój doi roczynka, oprócz zbyt wysokiej temper* (powyżej 36°C), są niska wilgotność (pcm 70% wilgotności względnej) oraz stoso* nie preparatów chemicznych, które aop całkowicie zniszczyć roztocza.

Skuteczność stosowania drapieżcy p w dużej mierze uzależniona od prawidło* go wprowadzenia go do szklarni. Dow* czania przędziorków należy przystąpić pi najwcześniej. Już w momencie pojawi* się ich w szklarni, trzeba wpuścić drapie* w ilości od 1 do 10 samic na roślinę Od* momentu należy przynajmniej raz w tygot niu prowadzić kontrolę uprawy i wypust* dobroczynka na rośliny, gdzie wystąpił s* dnik.

stępowanie w podłożach pasożytniczych grzybów z rodzaju Fusarium wprowadza się grzyby z rodzaju Trichodarma (7. hgnorum.

T. ko rugi. 7. glaucum). Bogate w te gatunki grzybów są składowane przez wiele lat komposty korowe. Dlatego zaleca się po przepa-rowaniu podłoża dodać do niego kompostu z kory drzew iglastych.

Do ograniczenia chorób powodowanych przez grzyby z rodzaju Vafticillium wykorzystuje się antagonistyczne działanie grzyba Talaromycet flavus. którego grzybnia w ciągu 8—10 tygodni po wprowadzaniu do gleby silnie rozwija się wokół korzeni roślin, co chroni siewki przed zakażeniem przez Var-ticillium.

Stosując różne gatunki grzybów można kakże zwalczać mączlika szklarniowego. Wykorzystując grzyb Verticillium lecą hu wyprodukowano w Anglii preparat biologiczny — Mycotal. Zaleca się go stosować w uprą-I wie ogórka w temperaturze 15—25°C i w ii-] gotności względnej powietrza 85%. Pierw -i sza ogniska infekcji mączlika obserwuje się po 10—14 dniach od zabiegu. Mogą się one samoistnie rozszerzać. Niekiedy do zwalcza- ; nia mączlika wykorzystują się grzyb Ascher-sonia sp.

Mszyce występujące na warzywach można zwalczać preparatem Vertelec, zawierającym Verticillium lecanii.

Innymi drobnoustrojami wykorzystywanymi w metodzie biologicznej są wirusy. Dopiero niedawno zostały one wykorzystane na szerszą skalę. W warunkach szklarniowych wykorzystano wirusa poliedrozy¹ nuklearnej (nuclear polyhedrosis viruses — NPV) do zwalczania gąsienic Spodoptera exigua.

W biologicznej metodzie ochrony roślin wykorzystuje się także efekt wakcynizacji, polegający na tym, że zakaża się rośliny łagodnymi szczepami wirusa, aby uniemożliwić zakażenie szczepami patogenicznymi. Wakcynizację poleca się w uprawia pomidora. W Instytucie Warzywnictwa w Skierniewicach wyodrębniono izolat oznaczony symbolem M-8, znacznie skuteczniejszy od zagranicznego izolatu M 11-16, który zmniejsza objawy porażenia wirusem mozaiki tytoniu (ToMV) i zapobiega obniżce plonów.

Stosowani¹ drapieżcy w szklarniach wymaga odpowiedniego zapasu dobroczynka w czasie całego sezonu wegetacii. Potrzeby te zaspokaia się przez prowadzenie masowej jego hodowli. Podstawą prowadzenia hodowli drapieżcy jest stała hodowla przędziorka jako pokarmu. Masową hodowlę przędziorka prowadzi się na fasoli lub soi. Gdy rośliny osiągną fazę 2—3 liści, wpuszcza się na każdą roślinę 40—60 samic przędziorka. Po dwóch tygodniach, gdy szkodnik znacznie się rozmnoży, wypuszcza się 5—10 samic dobroczynka na jedną roślinę. Po następ-nych dwóch tygodniach można przystąpić do zbierania drapieżcy, przy czym najlepszym momentem rozpoczęcia zbioru fest | okres, kiedy na roślinach w hodowli ttosu-| nek drapieżcy do przędziorka wynosi 1:1 lub liczba dobroczynka przewyższa liczbę szkodnika. Zabranego dobroczynka można bezpośrednio wypuszczać w szklarni albo przechowywać przez 10 dni w temperaturze 2—3 C Z 1 m^a hodowli uzyskuje się 12 000—25 000 osobników drapieżcy.

Innym roztoczem używanym w biologicznej metodzie jest Ambłyseius mckeziei. wykorzystywany do zwalczania wciornastków. W warunkach krajowych nie jest jeszcze opracowany sposób hodowli tego roztocza.

W biologicznej metodzie ochrony roślin często stosuje się biopreparaty bakteryjne, oparte na Bacillus thuringiensis. jak Dipel. Thuricide, Bactospeine Preparaty te wykorzystuje się do zwalczania gąsienic występujących na warzywach gruntowych. W ochronie warzyw uprawianych pod osłonami mają one mniejsze zastosowanie.

Prowadzono badania nad antybiotykami — wydzielinami bakterii i innych drobnoustrojów, jako substancjami o wysokiej skuteczności zwalczanie wielu chorób warzyw. W Polsce stosowanie antybiotyków jest jednak zabronione.

Oo biologicznego zwalczania próbuje się wykorzystać nicienie. Obecnie prowadzi się na ten temat doświadczenia. Pozytywne wyniki uzyskano wprowadzając do gleby nicienia Neoap/actana carpocapsae w celu zniszczenia larw miniarki ciepłolubki (Liriomyza trifoli).

W metodzie biologicznej duże znaczenie me wykorzystanie grzybów. Stwierdzono bowiem antagonistyczne działanie jednych grzybów na drugie. Chcąc ograniczyć wy

1

Poliedrozy są to choroby wirusowe owadów, charakteryzujące się obecnością w komórkach porażonych owadów wielościennych inkluzji, zwanych poliedrami.