37180 skanuj0025 (126)

iś^żłŚij

czynników determinujących styl życia zaliczyć należy pochodzenie etniczne oraz typ /zamieszkiwanej "p^jscówości.' Rolę ' tej ostatniej zmiennej, bardzo wyraźnie akcentują jip.-Scott i Moser, stwiercJzając"istmenie znacznych różnic w stylach życia nie tylko pomiędzy poszczególnymi dzielnicami, ale także pomiędzy poszczególnymi kategoriami i typami miast %.

"Pogląd o różnorodności stylów życia w mieście oraz o wielości czynników, które-ten [styl determinują, jest’w tej chwili powszechnie uznawany w światowej literaturze socjologicznej. W sposób najbardziej lapidarny wyraził go R. Pahl stwierdzając: „Wszelkie próby powiązania określonych zachowań społecznych ze specyficznym środowiskiem geograficznym są wysiłkami daremnymi" ^{1 2 3}. Bardzo charakterystyczne jest też w tej sprawie stanowisko P. Rybickiego: „Zbiorowość wielkomiejska, poddana bardziej wnikliwej analizie socjologicznej, nie daję się sprowadzić do jednego, wszystkim wspólnego sposobu życia. To, co nazywamy miejskim sposobem życia, jest faktycznie mieszczącą się w tworzonych przez wielkie miasta warunkach cywilizacyjnych, kulturowych, społecznych, wielością, różnością sposobówżycia” ⁴.

- W tej sytuacji trudno nie zgodzić się z zarzutami Mosera i Scotta wysuwanymi pod adresem tych badaczy, którzy zbyt łatwo i zbyt pochopnie .formułują uogólnienia w rodzaju „miejski styl życia”, „życie po miejsku", „miejski wzór”, „miejski człowiek” itp. bez próby określenia skali występujących w tym względzie zróżnicowań ^łi. Posługiwanie się takimi ogólnymi terminami jest jednak w praktyce badawczej niezwykle częste⁵.

Tendencja ta jest tym bardziej szkodliwa^^że^w^ydiinę^... przeprowadzone w.miastach wykazują zgodnie istnierue^n^Zr/ • nych różnic w warunkach ma te Halnych,- -w.' poziomie^konsumpcji kulturalnej, w sposobach spędzania* wolnego czasu pomiędzy^osór bami z wykształceniem wyższym i podstawowym, robotnikami i pracownikami umysłowymi, ludźmi młodymi ifetarymi Itp. Miasto nie może więc być uznane za czynnik, który niweluje istniejące różnice w poziomie i sposobach życia. Co więcej, można nawet założyć, że opisywany poprzednio proces, określony jako wzrost społecznej skali; przyczyni się nie do ograniczenia i ujednolicenia, lecz do dalszego zróżnicowania stylów życia. Stawiający taką hipotezę S. Greer zakłada; że będzie to następstwem zarówno wzrostu społecznej zamożności, większej ilości wolnego czasu, jak i rezultatem usprawnień komunikacyjnych, ktÓTe w konsekwencji prowadzą do zwiększenia ruchliwości przestrzennej. Przezwyciężanie ograniczeń w dostępie do pożądanych dóbr i instytucji jest bowiem w stanie powiększyć niewspółmiernie zakres swobodnych wyborów jednostki

„V7:£,.

Przekonanie, że w mieście istnieje wiele bardzo różnych stylów życia, współwystępuje też na ogól z twierdzeniami, że urba-nizm podlega stałym zmianom zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Za bardzo typowe można tu uznać stanowisko H. Kottera, który stwierdza, że urbanizm „[...] podlega procesom przeobrażeń, a także, być może, pewnym udoskonaleniom. Współczesny urbanizm jest trudno porównywalny z jego wcześniejszymi formami" ^{6 5 7 8 9 10}. Każde społeczeństwo ma bowiem wiele własnych specyficznych cech, które sprawiają, że procesy urbanizacyjne w powiązaniu z procesami uprzemysłowienia tworzą w efekcie. różne rodzaje urbanizmów^1B. Dlatego też rację ma P. Rybicki, gdy pi-

87

1

u C. A. Moser, W. Scott, Briiish Towns, OIIver and Boyl, London 1961, s .2.

« R. E. Pahl, The Rural-TJrban Continuum, w: Readings in Urban Socioiogy, s. 293.

2

P. Rybicki,”Wprowadzenie 'do 'procesu~urbanizacji, w: Spoteczno--ludnościotce zagadnienia urbanizacji, P. Rybicki (red.), Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1969, ś. 14.

3

w C. A. Moser, W. Scott, British Towns, s. 2 oraz: Harold Nottridge, The Socioloffy of Urban Living, Routledge and Kegan Paul, London-Boston 1972, s. 3.

4

ii Patrz np.: Marcin Czerwiński, Zycie po miejsku, PIW, Warszawa

5

s. 288.

6

S. Greer, The Emerging City, s, 95 oraz tenże: The Urbane View,

7

Herbert Kotter, Changes in Urban-Rural Relationships in Indu-

8

strial Society, w: Urbanism and Urbanisation, Nels Anderson (ed.), E. J.

9

Brill, Leiden 1964, s. 28.

10

Urbanizatian and Migration in West Ajrica, EŁ Kuper (ed.), Univer-sity of California Press, Berkeley-Los Angeles, 1965, s. 16; cyt. za: R. E. Pahl, Perspective on Urban Sociology, w: Readings in Urban Sociology, s. 35.