31833 skanuj0005

Wewnętrzne i zewnętrzne czynniki determinujące poziom kursów waluto-wych podstawowych walut wymienialnych można wreszcie podzielić na wpływające bezpośrednio na poziom tych kursów (ściślej, wpływające bezpośrednio na kształtowanie się popytu i podaży na rynku dewizowym), a także wpływające na poziom tych kursów w sposób pośredni (poprzez zmiany czynników koniunkturalnych, politycznych czy psychologicznych).

Ogólnie o poziomie i wahaniach kursów- wymienialnych walut narodowych decydują przede wszystkim następujące czynniki:

a)    zmiany poziomu dochodu narodowego,

b)    zmiany poziomu cen (jak również nominalnych stóp procentowych),

c)    charakter cen (elastyczne, okresowo sztywne),

d)    poziom realnych stóp procentowych,

e)    zmiany w majątku (przez rachunek bieżący bilansu płatniczego),

f)    preferencje walutowe w akumulacji majątku,

g)    ryzyko finansowe,

h)    ryzyko polityczne,

i)    psychologia uczestników rynku walutowego,

j)    instytucjonalna struktura rynków walutowych.

Każdy z wymienionych czynników wyróżnia się pewną specyfiką, a zarazem odmienną intensywnością oddziaływania na poziom kursów walutowych w poszczególnych okresach’¹.

Z dokonanego przeglądu czynników determinujących poziom kursów walutowych podstawowych walut wymienialnych wynika, żc mogą one oddziaływać bądź stabilizująco, bądź destabilizująco na poziom kursu walutowego. Z kolei o wielkości przedziału wahań tego kursu decyduje przede wszystkim system pieniężny obowiązujący w danym kraju. Jeśli jest to system zakładający brak jakiejkolwiek interwencji rynkowej odpowiedniej władzy monetarnej (a zatem system tzw. czystego floatingu, który współcześnie stosuje się raczej rzadko i zazwyczaj tylko przejściowo), to władze danego kraju oraz funkcjonujące na jego obszarze podmioty gospodarcze są narażone na występowanie różnorodnych zakłóceń w skali makroekonomicznej, które też wpływają na wahania kursów. Wahania te dzieli się na:

a)    antycypowane lub nie antycypowane,

b)    permanentne lub okresowe,

c)    realne lub monetarne,

d)    ogólnoekonomiczne lub specyficzne dla branż,

e)    związane z silnymi lub słabymi oczekiwaniami zmian kursów.

Przy wszystkich tych zastrzeżeniach, w ujęciu długookresowym również w systemie czystego floatingu kurs zmienia się w zależności od sytuacji w bilansie płatniczym. Gdy sytuacja ta się poprawia, poziom kursu walutowc- ¹ go z reguły się podnosi, i odwrotnie. Zależność między sytuacją w bilansie płatniczym a poziomem kursu walutowego nic jest jednokierunkowa, gdyż także poziom kursu walutowego ma istotny wpływ na sytuację płatniczą kraju. Dlatego na dłuższą metę ważne jest utrzymywanie się kursu centralnego na poziomic zapewniającym długookresową równowagę płatniczą. Gdy kurs walutowy jest zawyżony (nadwartościowy), istnieje tendencja do chronicznego deficytu bilansu handlowego i, ceteris paribus, bilansu płatniczego, ponieważ liczone w walutach zewnętrznych ceny towarów i usług oferowanych na rynki międzynarodowe są wyższe od potencjalnie możliwych. Natomiast zbyt niski (podwartościowy) kurs walutowy danego kraju prowadzi zazwyczaj do powstawania coraz większej chronicznej nadwyżki płatniczej. Tymczasem w warunkach współczesnej wymienialności, rozumianej jako prawnie zagwarantowana możliwość wymiany pieniądza krajowego na pieniądze innych krajów oraz swoboda dysponowania nimi i transferowania za granicę², istnieje potrzeba zachowania ścisłego związku między stanem bilansu płatniczego, rozwojem sytuacji na rynku dewizowym, ruchem kursu i poziomem rezerw dewizowych. Ogólnie, strona wpływów (aktywa bilansu płatniczego) określa strumień podaży dewiz, strona wydatków (pasywa) znajduje odzwierciedlenie w wielkości krajowego popytu na dewizy, saldo zaś bilansu koresponduje ze zmianą poziomu rezerw³.

Przedstawione zależności obowiązują również w systemie ze zmiennym, kontrolowanym kursem walutowym (tzw. brudny floating), który m.in. dlatego jest tak chętnie stosowany w wielu krajach świata. W systemie tym władza monetarna (najczęściej bank centralny) zachowuje dla siebie prawo ingerowania w swobodną grę między popytem na dewizy a ich podażą. W sytuacji pełnej wymienialności nie stosuje się przy tym ograniczeń administracyjnych, ale jedynie metody czysto rynkowe. W istocie chodzi o odpowiednie gospodarowanie urzędowymi rezerwami dewizowymi. W przypadku odchylenia się kursu walut obcych w górę od urzędowego kursu centralnego, uznanego ad hoc za maksymalnie dopuszczalny, bank centralny dostarcza na rynek brakujące dewizy, w przypadku zaś odchyleń w odwrotnym kierunku — w celu niedopuszczenia do niepożądanego wzrostu ilości pieniądza krajow-ego — zazwyczaj ma miejsce skup zagranicznych walut.

Istotnym czynnikiem determinującym kształtowanie się poziomu kursów walutowych podstawowych walut wymienialnych są we współczesnym świecie zasady współpracy banków centralnych każdego z krajów, mających walutę wymienialną, z bankami komercyjnymi. Ważne znaczenie ma zwłaszcza to, że bank centralny spełnia funkcję nadrzędną w stosunku do banków komercyjnych lub inaczej jest bankiem banków i może im np. narzucić konieczność

241

1

E. Chrabonszczcwska, K. Kalicki, Teoria i polityka..., jw., s. 12.

2

W przypadku pełnej wymienialności walut swoboda ta dotyczy zarówno pieniądza krajowego, jak i walut obcych.

3

* Zob. K. Lulko wski. Wymienialność walut i Jej wpływ na współczesny biznes. W: Encyklopedia biznesu, jw.