37830 tkihl 1

TEORIA, KRYTYKA I HISTORIA LITERATURY

W Teorii literatury¹ starałem się zachować rozróżnienie między niektórymi głównymi dyscyplinami badań literackich [literary stu-dy]. „Pierwsza rzecz — pisałem — to rozróżnienie literatury jako układu jednoczesnego i jako szeregu dzieł ułożonych w porządku chronologicznym, a zarazem będących integralnymi częściami procesu historycznego. Istnieje dalej różnica między badaniem podstawowych pojęć i kryteriów literatury a badaniem konkretnych dzieł, czy to ujmowanych osobno, czy to w porządku chronologicznym.”

„Teoria literatury” [literary theory] jest nauką o podstawowych pojęciach, kategoriach, kryteriach- itp. literatury, podczas gdy nauka o konkretnych dziełach jest albo „krytyką literacką” [literary cri-ticism] (w zasadzie traktującą je statycznie), albo „historią literatury” [literary history]. Oczywiście, często posługujemy się nazwą „krytyka literacka” włączając w nią również teorię literatury. ^{1 2} Argumentowałem za koniecznością współdziałania tych trzech dyscyplin. Przenikają się one wzajemnie do tego stopnia, iż trudno sobie wyobrazić teorię literatury w oderwaniu od krytyki i historii literatury czy krytykę nie podbudowaną teorią i historią, czy wreszcie historię literatury bez jej teorii i krytyki. Toteż sądziłem trochę naiwnie, że „te rozróżnienia są zupełnie jasne i dość powszechnie przyjęte” (s. 30—31).

Od czasu kiedy napisałem te słowa, dokonano wielu prób zatarcia owych rozróżnień, usiłowano też sformułować mniej lub więcej ca-

1

   Rene Wellek i Austin Warren, Theory of Literaturę, New York 1949 [wyd. poi. Teoria literatury, Warszawa 1970].

2

   W tym szerszym znaczeniu użyłem tego terminu w swojej History o.f Modern Criticism, New Haven 1955.