37922 NEUFERTR6 kościoły muzea

(T) Namiot Spotkania - pierwsza świątynia Żydów

(2) Miejsce Namiotu Spotkania (T)

<

o

CL

(J) Świątynia Salomona w Jerozolimie, przekrój podłużny (4)

SYNAGOGI

-* QP

Pierwsze przekazane przez Boga zlecenie wybudowania świątyni, z dokładnie sformułowanymi zaleceniami co do jej formy i szczegółów technicznych, odnajdujemy w Biblii (Stary Testament, Księga Wyjścia 25-27).

Centralnym punktem synagogi (bożnicy) jest nie ołtarz, lecz wyniesiona estrada kaznodziejska (bima) z dwoma siedziskami dla rabina i kantora, gdzie odczytuje się Torę. Synagoga jest skierowana w kierunku Jerozolimy. Na ścianie czołowej znajduje się szafa do przechowywania zwojów Tory (Aron Hakodesz), jednodzielna u Żydów aszkenazyjskich („niemieckich”), trójdzielna u Żydów sefardyj-skich („hiszpańskich”). Pomiędzy bimą Aron Hakodesz jest usytuowane przejście dla uroczystej procesji zwojów Tory (rodałów).

Rozplanowanie rzutu synagogi wynika z konkurencji pomiędzy centrum duchowym świątyni, jakim jest bima (budowla centralna, ortodoksyjna) i centrum przestrzennym, jakim jest Aron Hakodesz (budowla z wydłużoną nawą, bardziej liberalna). Geometryczną syntezą obu rozwiązań jest połączenie prostokąta z kwadratem lub kołem. Symbole: gwiazda Dawida, świecznik siedmioramienny i moj-żeszowa Tablica Praw są niezastąpionymi elementami świątyni.

Synagoga jest najczęściej salą modlitwy i zgromadzeń. Sala dla kobiet jest oddzielona, przynajmniej symbolicznie, od pomieszczenia dla mężczyzn i nie może znajdować się w polu widzenia mężczyzn; często jest umieszczana na emporze. Przy wejściu znajduje się studnia lub umywalnia do rąk. Łaźnia rytualna (mykwa) z wannami dla kobiet znajduje się zwykle w piwnicy i ma naturalną, bieżącą wodę, doprowadzoną rurami, które nie mogą być wykonane z metalu. W bardziej liberalnych synagogach mogą występować organy, nigdy jednak jako element dekoracyjny.

W dekoracji nie dopuszcza się przedstawień postaci ludzkiej, występują tylko ornamenty roślinne, geometryczne lub inskrypcje z wersetami Tory.

-0.67

(7) Świątynia Salomona w Jerozolimie, rzut

(^) Synagoga i centrum gminy żydowskiej w Mannheim, 1967.

(5) Synagoga Or Shalom w Chicago, 1986. Arch.: Stanley Tigermann

Arch.: Karl Schmucker

(7) Synagoga i centrum gminy żydowskiej w Darmstadt, 1988. Rzut parteru.

Arch.: Alfred Jacoby

526