39387 Obraz
3

30 III. Funkcje władzy publicznej

ce egzystencję biologiczną człowieka, ale także o takie, jak na przykład bezpieczeństwo, wiedza, dostęp do informacji, prestiż.

34.    Udostępnianie dóbr jest sposobem mniej lub bardziej świadomie wykorzystywanym w celu zapewnienia sobie posłuszeństwa: dostaniesz dobro, na którym ci zależy, jeżeli zachowasz się w określony sposób. Manipulowanie dobrami jest powszechnie stosowanym środkiem sprawowania władzy. Nawet wtedy, kiedy w grę wchodzi przemoc, naga siła jako środek sprawowania władzy, ma się również na uwadze pewne dobra, na przykład życie, wolność, dobra majątkowe. Funkcjonowanie struktur władzy można porównać do wielkiej machiny przepompowującej z miejsca na miejsce dobra, których ludzie potrzebują do życia.

35.    Funkcją władzy jest to, że związane jest z nią pojawianie się rozwarstwienia społecznego. Pełni ona zatem funkcję straty-fikacyjną, przyczynia się do podziału społeczeństwa (grup społecznych, w których władza występuje) na różne podgrupy. Jch sytuację określa stopień uczestnictwa w sprawowaniu władzy. Mówi się na przykład o elitach, klasach rządzących, panujących, o klasie politycznej, co oznacza, że są ludzie, którzy dzięki zjawisku władzy, dzięki temu, że w stosunkach władczych zajmują pewną pozycję, wyróżniają się na tle innych.

36.    Upraszczając - i to znacznie - można wyróżnić dwie grupy: tych, którzy rządzą, i tych, którzy są rządzeni. Pamiętajmy jednak, że pomiędzy tymi biegunowymi grupami są jeszcze różne kategorie pośrednie, albowiem władza to nie tylko jednostkowy stosunek władcy do poddanego, ale także proces decyzyjny. Różni ludzie i różne grupy pełnią tu różne role na wielu piętrach struktur, w ramach których proces ten przebiega. W zależności od tego, jaka to jest rola, zajmują w stratyfikacji społecznej różne pozycje. Patrząc na przykład na organizację aparatu państwowego, można w nim wskazać pozycje bardziej i mniej wyróżnione, ale ciągle w ramach tego aparatu. Inną pozycję ma na przykład premier, a inną funkcjonariusz celny. Każdy pełni władzę, ale w różnej skali i z różną mocą. Obaj jednak są postrzegani jako władza (tu w sensie podmiotowym) przez tych, którzy nie są członkami aparatu państwa.

37.    Uwarstwienie ze względu na stopień uczestnictwa w sprawowaniu władzy nie jest jedyne. Społeczeństwo można dzielić na inne grupy, na przykład na tych, którzy w mniejszym lub większym stopniu korzystają i korzystać mogą z dostępu do wiedzy, informacji, do bogactw materialnych, do wartości, jakimi są prestiż, poszanowanie, którymi ludzie cieszą się w swoim otoczeniu. Można wyróżniać rozmaite poziomy wykształcenia czy zamożności. Powstaje pytanie, czy zjawisko władzy pozostaje w jakimś związku z kształtowaniem się innych rozwarstwień w życiu społeczeństw niż te, które są związane z samą władzą. Oczywiście tak. Można powiedzieć, że ci, którzy sprawują władzę, mają lepszy dostęp do bogactw, informacji, dóbr, jakimi są bezpieczeństwo, poszanowanie społeczne (choć to ostatnie nie zawsze towarzyszy sprawowaniu władzy publicznej). Z kolei dostęp do bogactwa, wiedzy, prestiżu ułatwia - a bywa, że jest warunkiem koniecznym - udziału jednostek i całych kategorii ludzi w sprawowaniu władzy. Między dostępem do władzy a dostępem do innych dóbr występuje zatem znaczny stopień dodatniej korelacji.

38.    Oddziaływanie strukturo twórcze (tj. prowadzące do pojawienia się wielowarstwowej struktury społecznej) stosunków władczych bywa na tyle silne, że jest łatwo dostrzegalne także dla laików. Kiedy się mówi „oni”, „tamci” o ludziach sprawujących władzę, to myśli się w kategoriach stratyfikacji. Ci, którzy mówią o sobie „my”, mają na ogół o sobie lepsze mniemanie niż o tych, których opatruje się przydomkiem „oni”. „Oni” w oczach osób niesprawujących władzę lub zajmujących w jej strukturach pozycje podrzędne, to z reguły ci. którym słusznie czy nie przypisuje się role w tym układzie decydujące, często kierownicze. Ale też i sprawujący władzę odwołują się niekiedy do takich określeń. W przypadku reżimów niedemokratycznych, autorytarnych czy totalitarnych jest to postawa typowa. W systemach demokratycznych stanowi oznakę wyobcowywania się rządzących z grona ludzi rządzonych i jest zjawiskiem, które powinno wywoływać sygnały alarmowe.