30222 skanuj0027 4

H t Pnęnoiown* % ptmejwnf

gatunku. k(ór>’ w wypadku ssaków trwa około 2,4-2.5 min lal) czy z ekonomii i zarządzania (cykl życia organizacji, technologii, produktu). Ważne jest, by obejmował wszystkie fazy - od narodzin do śmierci. W teorii Dorana istotne jest jeszcze to, żc mężowie stanu w poszczególnych fazach cyklu zachowują się odmiennie.

Myślenie w kategoriach cyklu, falowania jest dość silne. Świadczyć o tym mogą chociażby słowa Z. Brzezińskiego. Uważa on. że hegemonia USA siłą rzeczy ma charakter przejściowy. Jak pisze Brzeziński. ..Hegemonia jest przejściowym etapem historii. Kiedyś nawet, jeżeli nic nastąpi to wkrótce, światowa dominacja Ameryki się zakończy. W związku z tym. Amerykanie powinni już teraz podjąć próbę określenia kształtu spuścizny po swojej hegemonii"¹⁷.

Zgodnie z odnośną teorią charakterystyczną właściwością globalnego systemu politycznego jest proces określany przez Modelskiego jako długi cykl. Jest to proces strukturalnej zmiany, w wyniku której powstaje nowa forma porządku międzynarodowego wyrażająca się wyłonieniem spośród wielkich mocarstw globalnego przywódcy [globał łeadership) i światowych mocarstw (wortd po-wers). Działania aktorów ogranicza struktura globalnego systemu politycznego. Państwa mogą przekształcać ją na fali innowacji w długim cyklu.

Modclski opiera się na tezie, żc stopień koncentracji możliwości w systemie oscyluje stopniowo od relatywnie wysokiego do relatywnie niskiego i powraca do relatywnie wysokiego w historycznym modelu następujących po sobie państw. Cykl trwa około stu lal. Podstawą lej cykliczności są powstanie i upadek kierowniczego państwa w systemie, światowego mocarstwa oraz rywalizacja między państwami aspirującymi do roli przywódcy.

Z kolei teoria długookresowej globalnej politycznej zmiany J. A. Vasqueza i R. W. Mansbacha jest próbą konceptualizacji długookresowej politycznej zmiany w kategoriach procesu, którego wynik jest efektem działania procedur systemu politycznego. W przeciwieństwie do realistów, autorzy zakładają, że jednym z celów polityki, zarówno wewnętrznej, jak i międzynarodowej, jest wydobywanie kwestii spornych i rozwiązywanie ich. W systemie międzynarodowym. nawet gdy brakuje formalnego globalnego rządu, można wskazać na procedury' umożliwiające autorytatywne alokowanie wartości. Kwestie stanowiące przedmiot sporów przechodzą przez cykl, na który składają się następujące stadia: genezy, kryzysu, rytualizacji, uśpienia, autorytatywnej alokacji i usunięcia.

..Cykliczny" punkt widzenia jest ciągle popularny, bo odkrycie faktycznego cyklu, ujętego w dość ścisłe pod względem długości trwania i amplitudy, dałoby prognostom skuteczne narzędzie przewidywania przyszłości. Poszukiwaniu takich cykli poświęcili się autorzy ważnego, nowatorskiego dzieła z historii Rosji. ..Wykazanie, żc w rosyjskiej historii występuje określony rytm. odkrywa nowe możliwości prognozowania dróg ewolucji kraju w XXI wieku, pozwala z większym prawdopodobieństwem przewidzieć charakter i skalę problemów społecz-

" Z. Itrsc/itafci HyMr Ammar/a ci>pnymkbr»*, Znak. KnM* * 2M nych, ekonomicznych. problemów rządzenia i polityki zagrnmc/nc) w dukcie trwającego historycznego cyklu"".

Pojęciem zbliżonym do cykli są trendy; pokazują one kierunki zminn, ule raczej w krótszym horyzoncie czasowym niż cykle. Znajomość trendów ułatwia prognozowanie, ale nigdy nie wiadomo, jak długo obserwowany trend będzie irwal. W ostatnich lalach pojaw iło się kilka propozycji konceptualizacji podstawowych trendów współczesności. Od lat 80. XX wieku. tzn. od opublikowania przez Johna Naisbitta książki pt Sfejta/rendy \ mówi się o megatrendach. czyli ogólnych tendencjach zmian społeczno-gospodarczych. W książce Naisbitta dotyczyły one społeczeństwa amerykańskiego, ale na zasadzie analogii zostały przeniesione na szczebel globu.

Współcześnie wymienia się następujące megatrendy rozwojowe:

1)    przemiana społeczeństw przemysłowych w informatyczne;

2)    otwieranie się gospodarek na świat;

3)    przechodzenie od myślenia i planowania krótkookresowego do długookresowego;

4)    przechodzenie od centralizacji do decentralizacji (rozwój oddolny, • mc odgórny);

5)    odchodzenie od pomocy instytucjonalnej na rzecz samopomocy;

6)    demokratyzacja życia społecznego:

7)    przechodzenie od organizacji o charakterze hierarchicznym do organtza cji o charakterze sieciowym:

8)    rozszerzanie się gospodarki rynkowej;

9)    wzmocnienie tendencji do regionalizacji;

10) wzrost znaczenia ekorozwoju²⁰.

Słabymi prognozami są wizje. Stanowią połączenie pewnych oczekiwań i pozytywnie lub negatywnie ocenianych tendencji z elementami prognozy. Jedna z najsłynniejszych wizji ostatnich lat to koniec historii ogłoszony przez Francisa Fukuyamę. Jest to jedna z nielicznych wizji optymistycznych. Zakończenie zimnej wojny stało się możliwe dzięki triumfowi liberalnej idei politycznej i ekonomicznej nad jej komunistycznymi i państwowymi rywalami. Społeczeństwa Mą bardziej zamożne i wolne, a stosunki międzynarodowe bardziej harmonijne.

Inna, nic mniej słynna wizja (pesymistyczna) to zderzenie cywilizacji Samuela Huntingtona. Świat jest podzielony na wielkie zgrupowania ludzkie określone jako cywilizacje, a głównymi osiami konfliktu są linie podziału między nimi. Trochę podobną wizję prezentuje Robert Kapłan, który przewiduje nadejście anarchii spow odowanej rozpadaniem się państw na coraz mniejsze (co jak dotąd się sprawdza), często niezdolne do samodzielnego życia. John Mcarsheimer

' W N Ku/yk. A. I. Agiejcw. O. W. Dobrocacjcw. D. W. Kurojcdow. B. A. Mtuopdow, Ktasifo h pnttir&ulMte I *remtent htoriu bmkazczego, Instrtut Hkonoraiczeskich Strategu. Mo. ■kwa 2004, s. 9.

" Zob. J. NanNtl. iMfgufttmó¹    f nowych śimmtdw iMoHWirirA ruutt *m«\ Zy «k

i S kit, Po/nari 1997 (wyd. Muf 19*2)

* Po« J BiaMWk/,    80H, Wanrawa 199*