40732 obraz8

i

\

NIEZBĘDNOŚĆ RYTUAŁU W ŻYCIU CZŁOWIEKA

Warto się na koniec zastanowić nad trzema zagadnieniami. Jednym z nich jest niezbędność rytuału w życiu człowieka. Drugim - niezbędność teorii komunikacji dla zrozumienia, jak działa rytuał. Trzeci stanowi niezbędność pojęć rytualnych dla pełnego rozwoju wiedzy na temat komunikacji. Większość książki poświęcono drugiej i trzeciej kwestii; z tym, co pominięto, czytelnicy doskonale uporają się sami. Jednak ów punkt pierwszy, choć z pewnych względów pozostający poza zakresem rozważań i naszych zainteresowań zawodowych, jest zbyt ważny, aby pozostawić go bez komentarza. Niech mi będzie wolno teraz, w tym krótkim podsumowaniu, sformułować w prosty, jasny i zrozumiały sposób mój pogląd na temat niezbędności rytuału w życiu człowieka.

Jak działa rytuał? Jednostka jest mianowicie podporządkowana pewnemu zewnętrznemu porządkowi znaków. Akceptujemy panowanie rytuału, jakby to była jakaś materialna moc, której nie potrafimy się przeciwstawić. W istocie jednak tak nie jest. Jest to porządek znaków, który nie posiada mocy bez naszej akceptacji. To właśnie miał na myśli Shils (1980, s. 52), gdy stwierdził, że autorytet prowadzi do zaburzenia umysłowego. Uczestnictwo w rytuale jest zgodą na ograniczenie wolnej woli, jest świadomą akceptacją narzuconego porządku myślowego.

Jest to język skuteczności; na co dzień nie mówimy o dobrowolnym ograniczeniu woli. Języka tego używamy zwyczajowo jedynie w odniesieniu do doświadczeń wiernych uczestniczących w rytuale religijnym. Wszelako już Durkheim (1912/1990) zaproponował, aby w innych sytuacjach społecznych dostrzec funkcje, jakie dla wiernych pełni rytuał religijny; wielu innych badaczy przywołanych w tym tomie wykazało zasadność tego ujęcia. Rytuały narodowe dla patriotów, rytuały związków wzajemnych dla kochanków, rytuały przyjaźni dla lojalnych,

L