44036 img027 (24)

:elu obrazki rysowane, rzeźbione lub malowane z wielkim nakładem pracy. Ale kiedy pojawiły się dokumenty handlowe, listy prywatne i rękopisy literackie, których pisanie wymagało przede wszystkim pośpiechu, skazało się, że pismo hieroglificzne jest zbyt kłopotliwe w użyciu. Ponadto pędzelek, kreśląc znaki na papirusie, najczęściej używanym do pisania icursywą, z natury rzeczy nadawał im formę śmielszą, bardziej kursywną. [ tak stopniowo obok systemu hieroglificznego, który w przeciwieństwie do pisma klinowego zachował charakter obrazkowy aż do samego końca swego istnienia, rozwijała się odmiana kursywną, której znaki coraz bardziej zatracały swój pierwotny, obrazkowy charakter. Tę kursywną odmianę pisma hieroglificznego nazywamy pismem hieratycznym.

Pismo hieratyczne (greckie hieratikós — „święty”, „kapłański”) to nazwa, którą Klemens z Aleksandrii nadal pismu używanemu w jego czasach głównie przez kapłanów do spisywania egipskich tekstów religijnych, w odróżnieniu od pisma demotycznego, które było pismem używanym na co dzień w dokumentach handlowych i listach prywatnych. Jednakże w czasach dawniejszych w całym piśmiennictwie kursywnym, zarówno

	ZNAKI HIEROGLIFICZNE					hierogl CZNE P1SI- ksiązkov	FI- ° ZNAKI HIERATYCZNE			ZNAKI j DEMO- | TYCZNE !
	1	li		1	f	(Ii	1		lu	Z2ą
		J2		r	^—-3,	yC2>		X		^!>|
	_ł-			—			§			(L,I
								A	cĄ	i
	9		1			U	-f	Y	r
			n	M	(M	iK	fi	Rj	(V	r tvi
		cisami	cssic&a c				$	a . a	a	* i
3 p ^n « I		p n.c. |	2000-1800 p.n.e.	k. 1S00 p.n.e. __	500-100	^oh- tsoo fcP-o.e.	ok. 1900	ok.1300	ok. 200 ]	<00-100 i
20. Rozwój znaków egi							pskich

0    charakterze sakralnym, jak świeckim, posługiwano się pismem hieratycznym, które jako jedyne egipskie pismo kursywne przeciwstawiało się monumentalnemu pismu hieroglificznemu. Pismo hieratyczne powstało wskutek adaptacji pisma hieroglificznego, jako jego odmiana kursywną,

1    przez 3000 lat używane było obok piego.

Przemiany zewnętrzne niekoniecznie pociągają za sobą przemiany wewnętrzne. Dlatego też, choć w najbardziej kursywnych formach znaków hieratycznych'trudno odnaleźć wyraźniejsze ślady pierwotnych obrazków hieroglificznych, to jednak znaki te były w gruncie rzeczy symbolami hieroglificznymi, które przepisano na kursywę znak za znakiem. Wszelako podczas pisania kursywą wiele pojedynczych znaków połączono, kreśląc jc jednym pociągnięciem pędzelka; w ten sposób ukształtowały się grupy znaków połączonych    liga tury. i

Już w okresie I dynastii występowało coś w rodzaju pisma hieratycznego. Z biegiem czasu rozwijało się ono coraz bardziej, aż w końcu stało się prawie nieczytelne. Po powstaniu w VII wieku p.n.e. pisma demotycz-nego pismo hieratyczne przeobraziło, się w pismo klasy kapłańskiej. Odtąd służyło głównie do wiernego przepisywania tekstów religijnych i in- • nych .przekazów tradycji. Pismo hieratyczne, którym powszechnie posługiwali się kapłani egipscy wszystkich epok, było w użyciu do III wieku n.e.

Początkowo miało ono kierunek pionowy, potem zaś poziomy, od strony prawej ku lewej.

PISMO DEMOTYCZNE

Pismo to było kursywną pochodną pisma hieratycznego. Termin „pismo demotyczne”, od greckiego demotika. grammata (demos, „lud”), tj. „ludowe, gminne litery”, wzięto od Herodota (II, 36), natomiast Klemens z Aleksandrii (Strom. V, 4) nazywa je grammata epistolographika, „litery listowe”, co jest tłumaczeniem słowa demotycznego sh[n]-ś'.t, „pismo listów”. Nosi ono również nazwę pisma enchorialnego (greckie enchórios, „tubylczy”).

Profesor Edgerton słusznie zaznacza, że trudno precyzyjnie określić wzajemny stosunek pisma hieratycznego i demotycznego. Począwszy od panowania Ramzesa III (1198—1165 p.n.e.) zaledwie bardzo nieliczne dokumenty papirusowe pochodzą z Dolnego Egiptu; wszystkie dokumenty z tego okresu, których proweniencja nie budzi żadnych wątpliwości, pochodzą z Górnego Egiptu, stanowiącego od Herhora (około 1090 p.n.e.) aż do Szabaki (712—663 p.n.e.) państwo zupełnie odrębne. Pismo hieratyczne musiało się wtedy rozwijać inaczej w Dolnym Egipcie niż w Górnym. Kiedy bowiem Egipt ponownie zjednoczył się pod panowaniem dynastii