46088 skanuj0006 (222)

juk itn było wczesnośredniowieczne miasto, powoduje automatycznie powstawanie coraz to nowych gałęzi usługowych. Przykładem tego może być istnienie zespołów budowlanych, młynów itp. Wyodrębnia się w tym czasie w sposób wyraźny grupa ludzi zajmujących się wyłącznie handlem, pośrednicząca w zbycie wyrobów wytwarzanych na miejscu, jak i zajmująca się sprowadzaniem wyrobów i surowców z zewnątrz. Część ludności, szczególnie w miastach mniejszych, zajmowała się w ograniczonym stopniu uprawą roli. szczególnie o charakterze ogrodowym. Działki tej ziemi znajdowały się zwykle poza umocnieniami obronnymi danego ośrodka.

Proces wyodrębniania się określonych grup zawodowych w miastach, powoduje konieczność zabezpieczenia własnych interesów w zakresie uprawnień do produkcji określonych przedmiotów zgodnie ze specjalizacją, oraz ich zbytu. Obrona interesów danej grupy ludności we władzach miejskich powoduje, szczególnie w rzemiosłach, dalszy proces powstawania organizacji zawodowych, o którego początkach mamy — jak wspomniano wyżej — dane z wieku XII z Kusi. W rzemiośle taką organizacją są cechy kształtujące się i przybierające zdecydowaną formę w wieku XIII. Problem tej organizacji, szczególnie istotny w niniejszej pracy. Jej rola i zadania, oraz wpływ na życie mieszkańców, a przede wszystkim członków, zostanie rozpatrzony szczegółowo niżej.

W następnych okresach istotna walka o władzę toczyć się będzie między tymi dwoma podstawowymi grupami organizacji. Powstające i systematycznie postępujące rozwarstwienie mieszkańców miast pod względem majątkowym powoduje jednak stopniowe ł coraz wyraźniejsze porozumienie między bogatym kupiectwem i grupą zamożnych rzemieślników z jednej strony, a biedotą miejską z drugiej. Władza miejska niemal z reguły opanowana jest przez grupę mieszczan zamożnych, dyktującą swoje prawa. Przeciw tak ukształtowanej władzy mają miejsce rozruchy, a nawet wyraźne bunty.

Ogólnie jednak, zorganizowane według zasad nowego ustroju miasta, coraz bardziej bogacą się, co między innymi powo-n liljfl wzrost ich znaczenia również politycznego. Dobra orgiml-rocjn wewnętrzna powoduje, że stanowią one niekiedy istotną •Hę polityczną w stosunku do władzy feudalnej, szczególnie w małych księstwach dzielnicowych.

Na czele samorządu miejskiego w najwcześniejszym okresie h'qo powstania stał ioó;t dziedziczny, który w przywileju lokacyjnym otrzymywał znaczne źródła dochodu. Przewodniczył on lawie sądowej i wykonywał funkcję policyjno-porządkową.

W skład ławy sądowej wchodziło 3 do 11 członków spośród mieszczan. Oprócz wójta, w zasadzie w miastach istniała rada miejska, składająca się z kilku lub kilkunastu członków. W niektórych miastach zamiast wójta wybierała ona pewnego rodzaju przewodniczącego, który sprawował jego funkcję, jednak znacznie ograniczoną. Uprawnienia rady miejskiej były stosunkowo rozległe. Wydawała ona przepisy regulujące działalność rzemiosła i handlu. Zarządzała majątkiem miejskim itp.

Z przemian gospodarczych zachodzących w tym okresie, a mających istotny wpływ na rzemiosło, duże znaczenie miało uporządkowanie stosunków pieniężnych. W okresie poprzednim, szczególnie w okresie rozbicia dzielnicowego nastąpiło gwałtowne pogorszenie się pieniądza. Wybijane przez książąt, a nawet i miasta brakteaty i przeprowadzane częste wymiany pieniądza, wprowadziły zupełny chaos, powodujący zakłócenia gospodarcze.

Innym istotnym elementem wpływającym na rozwój rzemiosł metalowych, a w tym przede wszystkim na kowalstwo, były znaczne postępy ^w zakresie górnictwa rudy żelaznej. Stopniowo ogranicza się w tym czasie wykorzystanie rudy darniowej. a coraz więcej wydobywa się rud o większym procencie czystego żelaza. W wieku XIV w celu jego wydobycia drąży się już szyby.

Przy wytopie żelaza stosuje się powszechnie ulepszoną dy-markę, umożliwiającą bardziej masową^ produkcję surowca do wyrobów żelaznych. Coraz liczniej powstają też kuźnice, które nieliczne w okresie wcześniejszym, teraz pojawiają się masowo.

23