48738 P1520565

Rys. 1.15. Wzory chemiczne trzech gonadowych hormonów steroidowych. Pozornie nieduże różnice w budowie zmieniąją znacznie rolę fizjologiczną hormonów

z gruczołów wewnętrznego wydzielania do krwi ulegają rozcieńczeniu i uzyskują koncentrację niską, ale wystarczającą do wejścia w kompleksowe połączenia ze specyficznymi dla siebie receptorami, znajdującymi się w narządach docelowych. Niektóre hormony, np. przysadkowe, jak hormon luteinizujący (LH) i prolaktyna (PRL) oraz jajnikowe, jak progesteron, są obecne we krwi obwodowej w stężeniu kilku lub kilkudziesięciu nanogramów na mili litr osocza. Inne, jak np. hormony wytwarzane w pęcherzyku jajnikowym (np. estradiol), występują w koncentracji tysiąc razy mniejszej, tj. kilku lub kilkudziesięciu pikogramów na mililitr osocza. Hormony steroidowe, tylko w niewielkiej części (ok. 2%) występują we krwi obwodowej w postaci cząstek wolnych, zdolnych do dyfuzji poza naczynia i wejścia w kompleks hormon-receptor. Przeważająca część obecnych we krwi cząstek hormonów krąży w powiązaniu ze specyficznymi globulinami lub innymi białkami osocza. Ubytek z krwi wolnych cząstek hormonów - wchodzących w reakcje z receptorami w narządach docelowych -uwalnia z powiązań z białkami nowe, wolne cząstki. W ten sposób utrzymana jest równowaga między pulą wolnych, dyspozycyjnych i aktywnych cząstek hormonów a pulą tworzących rezerwę cząstek związanych z białkami osocza.

Gruczoły endokrynne wydzielają hormony w sposób pulsacyjny. Częstotliwość pulsów jest informacją dla narządów docelowych. Informacja przekazywana narządom docelowym jest więc zawarta nie tylko w ilości (koncentracji we krwi) hormonów wolnych i związanych, ale również w częstotliwości wyrzutów czyli pulsów oraz w czasie ich trwania. Zarówno w czasie doby, podczas różnych faz aktywności płciowej, jak i podczas różnych pór roku, szczególnie u zwierząt charakteryzujących się sezonowością w rozrodzie (owca, pies, lis, kot), występują znaczne różnice w częstotliwości i amplitudzie pulsów.

W regulacji hormonalnej szczególną funkcję pełni przysadka. Jest ona narządem łączącym układ nerwowy i hormonalny. Jednocześnie odgrywa ona nadrzędną rolę w stosunku do większości (choć nie do wszystkich) gruczołów wydzielania wewnętrznego. Szczególne usytuowanie przysadki w systemie regulacji nerwowo-hormonalnej ilustruje rysunek 1.16.

40