54050 SCAN0312

auka

Mirosława Krauze-Baranowska, Magdalena Majdan

Owoce malin

- źródło cennych leczniczo metabolitów wtórnych i witamin

W Polsce około 40% populacji przynajmniej raz w roku choruje na przeziębienie.

I PANACEA styczeń - marzec 200Q

Leki roślinne, łączące w działaniu efekty przeciwzapalny oraz napotny i przeciwgorączkowy, są podstawowymi w fitoterapii grypy oraz infekcji grypopodobnych, tzw. chorób z przeziębienia [17, 27], Przeziębienie jest łagodnym, nieżytowym zapaleniem górnych i środkowych dróg oddechowych, o podłożu wirusowymi. Dane Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w Polsce wskazują, że około 40% populacji przynajmniej raz w roku choruje na przeziębienie. Częstotliwość zachorowań zmniejsza się wraz z wiekiem. Dzieci w wieku przedszkolnymi chorują przeciętnie 4-8 razy w roku, natomiast dorośli średnio 2-5 razy w roku [14, 29]. Racjonalne stosowanie leków roślinnych, szczególnie u dzieci, i zastępowanie nimi leków syntetycznych - paracetamolu czy ibupro-fenu, obecnie powszechnie wykorzystywanych jako przeciwgorączkowe i przeciwzapalne w infekcjach o charakterze grypowym - daje możliwość uniknięcia działań ubocznych (hepatotoksyczność) oraz eliminacji antybiotykoterapii, wprowadzanej w wyniku rozwijającej się w następstwie infekcji bakteryjnej.

Rośliny na przeziębienie

W grupie leków roślinnych o działaniu „przeciw-przeziębieniowym” wymienia się zarówno pojedyncze surowce, jak i mieszanki ziołowe oraz preparaty złożone o charakterze syropów [14,17, 27, 29]. Do surowców roślinnych wykorzystywanych w leczeniu chorób z przeziębienia należą surowce salicylowe -kora wierzby, kwiat wiązówki błotnej; surowce fla-wonoidowe i śluzowe - kwiatostan lipy, kwiat bzu czarnego; surowce antocyjanowe - owoce porzeczki czarnej, aronii i surowce olejkowe - koszyczek rumianku, ziele krwawnika.

Malina

Długą tradycję stosowania, jako surowiec o działaniu napotnym, przeciwzapalnym oraz przeciwgorączkowym, mają również owoce maliny Rubi idaeifructus z rodziny Rosaceae [15,19, 21, 22, 26],

W ciągu ostatnich kilku lat obserwuje się wzrost zainteresowania fitochemików i farmako-gnostów owocami maliny jako surowcem o właściwościach przeciwzapalnych [28]. Badania koncentrują się na analizie występujących w nim związków czynnych -szczególnie antocyjanów [1,2, 3, 5,10,18] i elagotanin [1, 6,18, 23] oraz wyjaśnianiu mechanizmów jego aktywności przeciwzapalnej [28], W medycynie ludowej, szczególnie wschodnich terenów Polski, a także Litwy i Białorusi, stosuje się jako diaphoreticum pędy maliny w postaci naparów [13], Malina jako roślina lecznicza była znana i uprawiana już w starożytności. Z opisu podanego przez Diosku-ridesa wywodzi się nazwa gatunkowa maliny idaeus - od góry Ida w Azji Mniejszej, skąd miały pochodzić najlepsze jakościowo maliny [30], Rodzaj Rubus L., należący do rodziny Rosaceae (różowate), obejmuje około 750 gatunków rosnących w strefie klimatu umiarkowanego. Gatunek malina właściwa Rubus idaeus L. jest krzewem występującym w Polsce dość pospolicie. Wiele odmian jest obecnie uprawianych na dużą skalę jako krzew owocowy [22, 37], W lecznictwie stosowane są owoc maliny świeży i suszony Rubi idaei fructus recens et siccatus oraz liść maliny Rubi idaei folium [15, 26, 30], Napar z suszonych owoców oraz syrop malinowy są tradycyjnymi domowymi środkami napotnymi, stosowanymi w grypie i przeziębieniach jako antipyieticum [13,15,19, 26]. Świeże owoce służą do otrzymywania syropu malinowego Sirupus Rubi idaei, używanego do poprawienia smaku leków (comgens).

Otrzymywany z owoców sok jest składnikiem syropów stosowanych w profilaktyce i leczeniu przeziębienia. Natomiast maliny suszone wchodzą w skład mieszanek ziołowych o działaniu przeciwzapalnym, napotnym i przeciwgorączkowym, stosowanych w infekcjach wirusowych i bakteryjnych przebiegających z gorączką [15, 21, 22, 26].

Zawartość antocyjanów w owocach Rubus idaeus oraz w otrzymanych z nich świeżych sokach jest zmienna i zależy od odmiany i klonu. Najwyższe oznaczone zawartości wynoszą około 100 mg/lOOg świeżej masy [1, 2, 37] lub 100 g soku [2, 36], natomiast najniższe około 40 mg/100 g świeżej masy [1, 2], W niektórych odmianach malin antocyjany nie występują [2], Aktywność przeciwzapalną owoców maliny właściwej potwierdzają jedynie badania in vitro, które wskazują na antocyjany jako związki hamujące aktywność enzymów stanu zapalnego - cyklooksygenaz COX-l i COX-2 [28], Jednocześnie stwierdzono, że inhibicja obydwu enzymów przez antocyjany wzrasta wraz ze zmniejszaniem się liczby reszt cukrowych w cząsteczce i jest najsilniejsza dla wolnego agliko-nu - cyjanidyny. Podobną zależność obserwowano, analizując aktywność antyutleniającą antocyjanów [3, 23, 28, 34, 35]. W analizowanych zespołach antocyjanów większości owoców różnych odmian malin oznaczono obecność jako dominujących pochodnych cyjanidyny, przede wszystkim 3-O-soforozydu [1, 6] obok 3-O-glukozydu [1, 6, 23],