43653 SCAN0313

auka

Glikozydy innych antocyjanidyn, m.in. pelargoni-dyny, malwidyny i delfinidyny [1, 6] były obecne w znacząco niższych stężeniach. Jak wykazały badania, aktywność antyoksydacyjna owoców zależy nie tylko od zawartości antocyjanów, ale także od ich struktury - stopnia hydroksylacji i glikozydacji. W owocach maliny występują 3-O-glikozydy cyjanidyny (mono-, di- oraz triglikozydy), wykazujące znacznie silniejsze właściwości przeciwutleniające w porównaniu do innych antocyjanów [11, 37]. Obserwowano również zależną od stężenia aktywność triglikozydu cyjanidyny (3-0-(ksylozyloglukozylo]-5-0-galaktozyd), słabszą w niskich stężeniach oraz najsilniejszą wśród badanych związków antocyjanowych w wysokich koncentracjach [11],

Badania nad wchłanianiem i metabolizmem antocyjanów wskazują na słabszą, w porównaniu do innych flawonoidów, absorpcję i biodostępność [38]. Glikozydy antocyjanów wchłaniane są dopiero po hydrolizie prowadzonej przez bakterie jelitowe. Niektórzy autorzy sugerują jednak, że pochodne mono- i diglikozy-dowe oraz w mniejszym stopniu aglikony mogą być wchłaniane przez ścianę jelita z pomocą przenośników glukozy [4, 24, 38]. Passamonti i współpracownicy [24] wskazują na udział bilitranslokazy, przenośnika anionów organicznych, znajdującej się w błonie śluzowej żołądka i w wątrobie. Bitsch i współpracownicy [4] sformułowali wniosek, że absorpcja antocyjanów z soku z czerwonych winogron w wyniku obecności w nim glukozy jest wyższa niż z czerwonego wina. Wraz z rosnącą zapadalnością na choroby o etiologii wolnorodnikowej, intensywnie poszukiwane są naturalne antyoksydanty, których bogatym źródłem są liczne owoce - jagody czarnej, wiśni, jeżyny, truskawki, również owoce maliny właściwej Rubus idaeus. Zawierają one, obok pochodnych prostych fenoli -kwasów fenolowych [8, 31] oraz polifenoli - antocyjanów [1, 23, 37], flawonoidów [8, 31], proantocyjanidyn [3, 9] i elagotanin [18], także witaminy C i E [23, 37], Stwierdzono, że aktywność antyoksydacyjna elagotanin stanowi 50% aktywności przeciwutleniającej malin, przy udziale antocyjanów na poziomie 25%. Zawartość elagotanin w owocach Rubus idaeus jest wysoka i wynosi 1-2 g na 100 g suchej masy [3], Dotychczas w zespole elagotanin zidentyfikowano trzy związki: lambertianinę C oraz sanguiny H-6 i H-10 [18]. Z dotychczasowych wyników badań nad składem chemicznym owoców malin wynika, że zawierają one takie kwasy fenolowe, jak kwas elagowy i galusowy, obok kwasów salicylowego, kawowego, ferulowego, p-kumarowego ip-hydroksybenzoesowego [6, 8,15, 31]. Zawartość w odmianach malin wolnego kwasu ela-gowego oraz jako produktu rozpadu elagotanin jest zróżnicowana (38-118 mg/L00 świeżej masy owoców) [2], Wykazujący właściwości przeciwwirusowe, antyutle-niające oraz antykancerogenne i antymutagenne kwas elagowy [7, 25, 33] jest jednym z głównych składników owoców z rodziny Rosaceae, w tym malin i truskawek [8]. Stanowi w owocach malin 88% zespołu polifenoli, oznaczonych jako suma flawonoli i fenolokwasów [8, 32]. Z punktu widzenia terapii i profilaktyki chorób z przeziębienia, szczególnie ważne są jego właściwości przeciwwirusowe. Z kolei inny kwas fenolowy zidentyfikowany w owocach, kwas galusowy, posiada właściwości antyoksydacyjne [12].

Zespół flawonoidów z owoców maliny w zakresie jakościowym tworzą pochodne flawonolowe, przede wszystkim kwercetyna oraz kemferol i ich 3-O-gliko-zydy-rutozyd, glukozyd i glukurunid [2, 8, 31]. Chromatograficznie w niektórych odmianach stwierdzono obecność mirycetyny. Zawartość flawonoidów w porównaniu do innych fenoli jest niewielka, stanowią one około 2-3% sumy wolnych kwasów fenolowych i flawonoidów [8, 31]. Flawonole, w tym szczególnie pochodne kwercetyny, posiadają silne właściwości antyoksydacyjne i w ten sposób współdecydują o takim efekcie surowca roślinnego.

Oprócz wymienionych związków, owoce maliny stanowią źródło witamin - naturalnych antyoksydan-tów: witamin C, E oraz witamin z grupy B - B_1; B₂, B_e, także związków mineralnych (sole potasu, magnezu, wapnia, żelaza).

Witamina C aktywizuje system immunologiczny, pobudzając wzrost i sprawność komórek odpornościowych typu T i B oraz innych białych ciałek krwi, które zwalczają patologiczne drobnoustroje. Następuje również wzrost ilości interferonu i w efekcie znaczące skrócenie czasu trwania infekcji. Owoce maliny należą do grupy B w klasyfikacji surowców roślinnych zawierających witaminę C, a więc są uważane za surowiec o bardzo dużej zawartości tego związku. W liściach odnotowano zawartość około 300 mg%, natomiast w owocach świeżych 100 mg% i suszonych 9-44 mg% [20], Zawartość kwasu askorbinowego w polskich odmianach i klonach malin jest zmienna. Najniższą koncentrację tego składnika stwierdzono w odmianie Rakieta (15,66 mg%). Odmiany o stosunkowo wysokim poziomie witaminy C, to Canby (około 30 mg%) [16] i Chilcotin (33,82 mg%) [37], Uwzględniając powyższe informacje, należy propagować owoce malin i otrzymywane z nich leki w leczeniu grypy i chorób grypopodobnych.

dr hab. farm. Mirosława Krauze-Baranowska, prof. nadzw.

mgr farm. Magdalena Majdan

- Katedra i Zakład Farmakognozji z Ogrodem Roślin Leczniczych AM w Gdańsku

Piśmiennictwo: [1] Ancos B., Gonzales E. M„ Cano M. P. Differentiation of raspberry variet-ies according to anthocyanins composition. Eur. Food Res.Technol. 208/1999,33-38; [2] Ant-tonen M. J., Karjalainen R. O. Erwiromental and genetic variation of phenolic compounds in red raspberry. J. Food Compost. Anal. 18/2005, 759-69; [3] Beekwilder J., Hall R. D., Vos C. H. Identification and dietary relevance of antiox-idants from raspberry. Biofactors 23,4/2005, 197-205; [4] Bitsch R., Netzel M., FrankT., Strass G., Bitsch I. Bioavailability and biokinetics of anthocyanins from red grapę juice and red winę. J. Biomed. Biotechnol. 5/2004,293-98; [5] Cos-ta C.T., Horton D., Margolis S. A. Analysis of anthocyanins in foods by liquid chromatography, liquid chromatography-mass spectrometry and capillary electrophoresis. J. Chromatogr. A. 881/2000,403-10; [6] Duke J. A. Handbook of phytochemical constituents of gras herbs and other economic plants. CRC, London 2000; [7] Gudej J., Tomczyk M. Determination of flavo-noids, tannins and ellagic acid in leaves from Rubus L. species. Arch. Pharm. Res. 27/2004, 1114-19; [8] Hakkinen S., Heinonen M., Karen-lampi 5., Mykkanen H., Ruuskanen J.,Torronen R. Screening of selected flavonoids and phenolic acids in 19 berries. Food Res. Intern. 32/1999, 345-53; [9] Haslam E. Symmetry and promiscu-ity in procyanidin biochemistry. Phytochemis-try 16/1977,1625-40; [10] Hong V., Wrolstad R. E. Use of HPLC separation/photodiode array de-tection for characterization of anthocyanins. J. Agric. Food Chem. 38/1990, 708-15; [11] Kah-konen M. P., Heinonen M. Antioxidant activity of anthocyanins and their aglycons. J. Agric. Food Chem. 51/2003,628-33; [12] Kroes B., Den Berg A., Ufford H. Dijk H., Labadie R. Anti-inflammato-ry activity of gallic acid. Planta Medica 58/1992, 499-504; [13] Kuźniewski E., Augustyn-Puzie-wicz J. Przewodnik ziołolecznictwa ludowego. PWN, Wrocław 1986; [14] Lutomski J. Fitotera-pia chorób z przeziębienia. Post. Fitoter. 4/2003, 40-41; [15] Matławska I. Farmakognozja. AM w Poznaniu, 2005; [16] Mikos-Bielak M. Bioregu-lacja pionowania i chemicznej jakości plonu malin jako efekt zastosowania Asami. Annales UMCS, Sec. E, 59,3/2004,1471 -79; [17] Mills S., Bones K. Principles and practice of phytother-apy. Modern herbal medicine, Churchill Liv-ingstone, New York, 2000; [18] Mullen W., Mc-Ginn J., Lean M. E .J, MacLean M. R., Gardner P., Duthie G. G., YokotaT., Crozier A. Ellagitannins, flavonoids, and other phenolics in red raspber-ries and their contribution to antioxidant capac-ity and vasoreiaxation properties. J. Agric. Food Chem. 50/2002,191-96; [19] Muszyński J. Farmakognozja. Zarys nauki o surowcach leczniczych. PZWL, Wwa 1971; [20] Nowak R. Natura - nieocenione źródło kwasu askorbinowego. Post. Fitoter. 11/2004,14-18; [21] Olechnowicz-Stępień W., Zarawska-Lamer E. Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. PZWL, Wwa 1986; [22] Ożarowski A., Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, IWZZ, Wwa 1987; [23] PantelidisG. E.,Vasiiakakis M., Manganaris G. A., Diamantidis G. Antioxidant capacity, phe-nol, anthocyanin and ascorbic acid contents in raspberries, blackberries, red currants, goose-berries and Corneiian cherries. Food Chem. 102/2007,777-83; [24] Passamonti S., Vanzo A., Vrhovsek U.,Terdoslavich M., Cocolo A., Decorti

G. , Mattivi F. Hepatic uptake of grapę anthocyanins and the role of bilitranslocase. Food Res. Intern. 38/2005,953-60; [25] Rommel A., Wrolstad R. E. Ellagic acid content of red raspberry juice as influenced by cultivar, Processing, and environmental conditions. J Agric. Food Chem. 41/1993, 951-60; [26] Samochowiec L. Kompendium ziołolecznictwa. Urban and Partner, Wrocław 2002; [27] Schulz V., Hansel R.,TylerV. Rational phytotherapy, a physicians' guide to herbal medicine. Springer-Verlag, Berlin 2001; [28] Seeram N., Momin R., Nair M., Bourquin L. Cyclooxygenase inhibitory and antioxidantcy-anidin glucosides in cherries and berries. Phy-tomedicine 8/2001, 362-69; [29] Słowińska A. Miejsce homeopatii w leczeniu grypy i nieżytów górnych dróg oddechowych okresu jesienno-zimowego. Med. Rodź. 6/2003,161-64; [30] Strzelecka H., Kowalski J. [red.] Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Wwa 2000; [31] Torronen R., Hakkinen S., Kaarenlampi S., Mykkanen H. Flavonoids and phenolic acids in selected berries. Cancer Letters 114,1-2/1997, 191-92; [32]TylerV. R. Phytomedicines: Backto the futurę. J. Nat. Prod. 62/1999,1589-92; [33] Vattem D. A., Shetty K. Biological functionality of ellagic acid: A review. J. Food Biochem. 29, 3/2005,234-66; [34] Viljanen K., Kylli P., Kivikari R., Heinonen M. Inhibition of protein and lipid oxidation in liposomes by berry phenolics. J. Agric. Food Chem. 52/2004,419-24; [35] Wada L., Ou B. Antioxidant activity and phenolic content of oregon caneberries. J. Agric. Food Chem., 50/2002,3495 -3500; [36] Wang S., Lin

H.    Antioxidant activity in fruits and leaves of blackberry, raspberry, and strawberry varies with cultivar and development stage. J. Agric. Food Chem. 48/2000,140-46; [37] Wieniarska J., SzemberE, Żmuda E., Murawska D. Porównanie składu chemicznego owoców wybranych odmian maliny Rubus idaeus L. Annales Universitat is Mariae Curie-Skłodowska, Sectio EEE, 15/2005, 29-33; [38] Wu X., Cao G., Prior R. L. Absorp-tion and metabolism of anthocyanins in elder-ly woman after consumption of elderberry or blueberry. J. Nutr. 132/2002,1865-71.

■fyczeń - marzec 2OOQ PANACEA 4E*