56758 Obraz$4 (3)

*ya. 146. Kierunki HykorzyatanU gliceryny w syntezie organicznej

S|»    M_aSO_u

fHOH • 3 HNO, -► CHONO, ♦    3 H_a0 .

CHjOH    CH_aONO_a

nitrogliceryna jest oleistą, bezbarwną lub ZOltawą cieczą o słodkim, palącym smaku i słabym zapachu, O temp. topn. 1J,5°C. Jest związkiem ■linie wybuchowym, bardzo wrażliwym na wstrząsy i uderzenia. Zmieszana z materiałami chłonnymi (jak ziemia okrzemkowa, trociny, mączka drzewna) jest trwalsza, bezpiecznie jeża i zdatna do transportu. Stosuje sig ją do wyrobu dynamitu, prochów bezdymnych i innych materiałów wybuchowych stosowanych a.in. w górnictwie i budownictwie. Wynalazcą dynamitu był A.Nobel (liii r-). m małych dawkach (10”**10"^łg) w roztworze alkoholowym nitrogliceryna stosowana jest w lecznictwie jako środek rozkurczowy rozszerzający naczynia krwionośna w leczeniu choroby wieńcowej. Obecnie w skali światowej poddaje sig nitrowaniu tylko ok. 4% produkowanej glice-*y»y-    "i o tr,'

Eatryflkaeja gliceryny

Spośród estrów gliceryny znaczenie przemysłowe majg eatry z bezwodnikiem ftalowym 1 wyższymi kwaeami tluasczowymi. Eetryfikacja gliceryn * bezwodnikiem ftalowym daje polieatry zwane gliftalami.

•toauje aif równomolowy etoaunek reagentów, to wówczae przereegowuje przede wazyatkim akrajne grupy wodorotlenowe w glicerynie i uzyskuje elf polieater o budowie liniowej i

0 0	OH 0 0
HO| II ©	.CMrÓKHr0-i i-0- <d>.

OH

-Ch^Ćh-CHtOM

{estryfikowania środkowych grup wodorotlenowych nienasyconymi kwasami I tłuszczowymi lub żywicznymi umożliwia otrzymanie żywic aikido-' w y c h, które zdolne ag do tworzenia trwałych powłok lakierniczych •chngcych na powietrzu lub piecowych (p. 4.23).

Mono- i diglicerydy kwaaów tłuszczowych wykazuje właściwości powierzchniowo czynne i ag powszechnie stosowane jako emulgatory, przede wszystkim w przemyśle spożywczym do produkcji margaryny, lodów, masła roślinnego, a także w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i ln. 0-trzymuje elf je z trlglicerydów kwasów tłuszczowych (czyli z tłuszczów roślinnych i zwierzęcych) w reakcji alkoholizy (glicoroliży) prowadzonej w temp. ok. 200°C, w obecności katalizatorów zasadowych, np.:

^h₂ocor    ch₇oh

fHOCOR * Z CHOH CHjOCM    CHjOH

CHjOH

—-- 3 CHOH

I

CH,OCOR

Produkty o podobnej budowie uzyakujo alg również w wyniku bezpośredniej aetryfikacji gliceryny ze pomocg kwasów tłuszczowych i

pi,OH

<~HOH

CHjOH

RCOOH

P*’⁰⁰⁰* RCOOH CHjOCOR CHOH —    » CHOCOR

CHjOH    CHjOH

Chlorowanlo gliceryny

Poprzez działanie suchego chlorowodoru na glicerynę otrzymuj# alg pochodne zwane chlorohydrynami gliceryny. W zależności od stosunku molowego reagentów eg toi monochlorohydryny.dlchiorohydryny Łub trlchlorofcy-dryne (trlchloropropen). Przoz odszczepienlo nzgetoczkl hci od diehloro-hydryn uzyskuje eig eplchlorohydryng: