58211 PZP 1918 1994 s19

administrację uznającązwierzchność - podporządkowanych Moskwie i /dominowanych prze/, komunistów, lub osoby im powolne Krajowej Rady Narodowej i Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, który 31 grudnia 1944 mku przekształcił się w Rząd Tymczasowi i w pięć dni później został uznany przez Związek Sowiecki. Obie instytucje, nic uznające związków z Rządem RP na Uchodźstwie, pretendowały do miana naczelnych władz Polski. W chwili rozpoczęcia konferencji jałtańskiej istniały więc dwa, konkurencyjne wobec siebie, polskie ośrodki rządowe: działający w Londynie legalny rząd Tomasza Arciszewskiego uznawany przez kilkadziesiąt państw świata, w tym USA i Wielką Brytanię, oraz cieszący się poparciem i uznaniem Moskwy rząd Edwarda Osóbki-Morawskiego.

Już pr/.ed rozpoczęciem konferencji było jasne, że kwestia polska będzie należała do najtrudniejszych, a obok ostatecznego kształtu terytorialnego kraju przedmiotem sporów będą oblicze » skład personalny rządu.

Po długich dyskusjach postanowiono ostatecznie, że działający w kraju Rząd Tymczasowy zostanie przekształcony i oparty na szerszej podstawie politycznej, uwzględniając w swym składzie polityków z emigracji; zaś w kraju jak najszybciej miały odbyć się wolne wybory parlamentarne. Zdecydowano również, iż Polska powinna uzyskać poważny przyrost terytorialny na Zachodzie i Północy. W kwestii granicy wschodniej zaakceptowano linię Curzona z drobnymi odchyleniami na korzyść Polski. Równocześnie powołano Komisję Dobrej Woli, złożoną z przedstawicieli trzech mocarstw. Jej zadaniem było przygotowanie porozumienia polskich sil politycznych mających wejść w skład Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Powstały w ten sposób gabinet miał uzyskać uznanie „wielkiej trójki”.

Konferencja jałtańska i podjęte tam rozstrzygnięcia oceniane były i są przez większość Polaków zdecydowanie negatywnie jako wyraz zdrady sojuszników. Z trudem przebijały się głosy, które postrzegały decyzje krymskie jako próbę ratowania lego, co w ówczesnych warunkach, w obliczu faktycznego pozostawania terytorium Polski pod kontrolą Sowietów i realnej groźby utworzenia tam „siedemnastej republiki”, było jeszcze do uratowania. Przy jmując takie rozumowanie i dostrzegając zarazem wagę Jałty (jako symbolu decyzji o losach państw trzecich podejmowanych bez ich zgody i wiedzy) należy brać

»fti u*agę, iż p^.nicjszy dramat /niewolenia Polski to nie bezpośredni ii>mI i.>/strzygnięć krymskich, lecz przede wszystkim wynik ich v|H*lnlcnia.

podjęli' bez udziału Polaków decyzje jahańskic zostały odrzucone _t■ •. / i/ąd Arciszewskiego. Natomiast krajowi reprezentanci rządu i / 1M1/rżeniami - uznali je za pewną szansę dla Polski. 21 lutego i toku Rada Jedności Narodowej zadeklarowała wolę podjęcia i miii nn temat utworzenia TRJN. W przeciwieństwie do Rady < thn im myślał jednak o kompromisie. W marcu zostali aresztowani mli y Państwa Podziemnego, a po przewiezieniu ich do Moskwy * n m u iHlbyl się pokazowy proces szesnastu. Zbiegł się on w czasie i ¹ ni' >w,mii w sprawie utworzenia rządu jedności narodowej z udzia-■ " lwiego premiera rządu na uchodźstwie, przywódcy ludowców i iiihlnwa Mikołajczyka.

¹¹ i tim /nic zakończyły się one 2K czerwca powołaniem do życia

........... Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, /. Mikołaj-

- i • m |iiko jego wicepremierem i przewagą resortów obsadzonych i • • i "immislów oraz osoby im podporządkowane. Choć koalicyj-IIUN słusznie budziła zasadnicze wątpliwości, dominacja ko-

.....ostów była w nim bowiem aż nadto widoczna, mocarstwa zachod-

¹ " " dv po, wycofując 5 lipca uznanie gabinetowi Arciszewskiego, i "Ui i władze Polski Podziemnej zakończyły swoją misję, czyniąc nadziei na przyszłe rozstrzygnięcia umożliwiające Polsce za-'• aiiic suwerenności Polski oraz demokracji tik w- wymiarze nęir/nym, jak i w stosunkach międzynarodowych.

'■ limach od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku w- Poczdamie spotkali ¹ pn raz ostami przywódcy „wielkiej trójki". W odniesieniu do' ^{1 1} i i postanowiono tam, iż otrzyma ona ziemie na Wschód od Odry \ ł użyckiej, lercny byłego Wolnego Miasta Gdańska i przewa-m \ i i,sć Pros Wschodnich, która nic znalazła się pod administracją •' R a następnie w jego obrębie.

• "iiimin wielkiego wysiłku wojennego Polaków, w odczuciu więk-i społeczeństwa kraj nic wychodził z konfliktu światowego •    ", 'ko. 1 )/ięki uporowi i oporowi udało się zachować państwowość

i ¹ • zwyciężyć groźbę włączenia Rzeczypospolitej do składu ZSRR, dalece niepewna wydawały się jej suwerenność oraz swoboda '••Ju duchowego i politycznego. Mimo wartościowych nabytków

41