58453 Zdjęcie0231 (5)

W okresie dojrzałości płciowej w każdym nowo zaczynającym się cyklu płciowym wiele pęcherzyków jajnikowych rozpoczyna wzrost i dojrzewanie. Z grupy tej zazwyczaj tylko jeden osiąga pełną dojrzałość, i ulega pęknięciu* uwalniając w czasie owulacji do jajowodu komórkę płciową. Pozostałe pęcherzyki, które rozpoczęły wzrost i dojrzewanie, ulegają atrezji (ryc. 22-15). Zanik pęcherzyków może wystąpić w każdym ich stadium rozwojowym.

W pęcherzykach jajnikowych budujące je elementy podlegają różnie wyrażonym zmianom prowadzącym do atrezji. W komórce płciowej i otaczających ją komórkach pęcherzykowych dochodzi do zmian degeneracyjnych i do zastąpienia tych komórek przez tkankę łączną.

Ryc. 22-15. Dwa pęcherzyki jajnikowe atrezyjne położone w części korowej narządu {pow. 370 x). Zanik wystąpił w okresie dojrzewania pęcherzyków.

Zanik niektórych pęcherzyków zaczyna się od zmian degeneracyjnych w komórce jajowej; innych zaś od zwyrodnienia komórek pęcherzykowych. Często pierwszymi objawami rozpoczynającej się atrezji są: pyknoza jąder komórek pęcherzykowych lubr komórki płciowej oraz utrata kontaktu tych dwóch typów komórek.

Osłonka przejrzysta jest zazwyczaj najbardziej odporna na zmiany zwyrodnieniowe. Otacza ona pozostałości ko-mórki isi.awei. ulegając obkurczeniu i pofałdowaniu. Jest bardzo długo widoczna w zanikających pęcherzykach, leżąc w ich środkowej części. Jama pęcherzykowa (jeśli zanik dotyczył pęcherzyków starszych) zapada się.

Do pęcherzyka wraz z naczyniami włosowatymi wnika tkanka łączna zrębu jajnika, zawierająca liczne makrofagi i fibroblasty. W późniejszym okresie zanikania pęcherzyków tkanka ta ulega włóknieniu.

Ważne, lecz inaczej przebiegające zmiany występują w komórkach warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka. Komórki te ulegają znacznemu przerostowi i układają się

w grupy, wytwarzając komórki gruczołu śródmiąższowego (cellulae glandulae InterstltlaUs), który wydziela estrogeny.

Błona podstawna pęcherzyka ulega wyraźnemu pogrubieniu, stopniowemu pofałdowaniu i przekształceniu w tzw. błonę szklistą. Zaawansowane stadia atrezji pęcherzyków mogą przypominać niekiedy swym wyglądem ciałko żółte. Różnią się jednak zazwyczaj od niego obecnością: sfal-dowanej osłonki przejrzystej, błony szklistej, a także degenerujących komórek pęcherzykowych. Wcześniejsze fuzy zanikania pęcherzyków, w których występuje nawet bardzo zmieniona komórka płciowa nie budzą wątpliwości interpretacyjnych.

Końcowym wynikiem atrezji pęcherzyków jajnikowych jest powstanie małej, zanikającej stopniowo blizny, podobnej często do ciałka białawego.

Gruczoł śródmiąższowy (glandula interstitialis). Wśród elementów zrębu łącznotkankowego jajnika spotyka się często grupy komórek wykazujących morfologiczne cechy związane z syntezą hormonów steroidowych. Komórki te oglądane zarówno w mikroskopie świetlnym, jak i w mikroskopie elektronowym przypominają bardzo komórki luteinowe właściwe ciaika żółtego. W ich bliskim sąsiedztwie leżą zazwyczaj liczne naczynia krwionośne. Komórki te tworzą gruczoł śródmiąższowy. U ludzi, w porównaniu z niektórymi zwierzętami (np. gryzoniami), nie jest on zbyt silnie rozwinięty.

Jak wspomniano powyżej, tworzą go zmienione, pizeroś-nięte komórki warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyków atrezyjnych. Wydaje się, że gruczoł śródmiąższowy osiąga największy rozwój w okresie przed dojrzałością płciową, a więc wówczas, gdy zanikowi ulega największa liczba pęcherzyków jajnikowych. U ludzi komórki tego gruczołu wydzielają estrogeny (u niektórych zwierząt również progesteron), które, jak się przypuszcza, wpływają w tym okresie na rozwój drugorzędowych cech płciowych. W okresie dojrzałości płciowej u nieciężamych kobiet komórki gruczołu śródmiąższowego zajmują mniej niż 1% objętości całego jajnika. Sądzi się, że stanowią one ważne źródło estrogenów w drugiej (lutealnej) fazie cyklu płciowego.

Przypuszcza się, że funkcja hormonalna komórek gruczołu śródmiąższowego może być kontrolowana przez gonadotropiny wydzielane przez przedni płat przysadki.

22.2.1.2.

Rdzeń jajnika

Kora jajnika bez wyraźnej granicy przechodzi w część rdzenną. Jej zrąb tworzy tkanka łączna wiotka zawierająca dużo włókien sprężystych. Występują „też tutaj pęczki włókien mięśniowych gładkich.

Do rdzenia jajnika za pośrednictwem krezki, przez wnękę, docierają naczynia krwionośne mające kręty przebieg i tworzące liczne połączenia. Stąd ta część jajnika nazywana jest niekiedy warstwą naczyniową. Naczyniom krwionośnym towarzyszy dobrze rozwinięta sieć naczyń chłonnych oraz nerwy.

W rdzeniu jajnika mogą występować ciałka białawe.

Niekiedy w okolicy wnęki jajnika można znaleźć fragmenty kanalików tworzących sieć jajnika [rete onartl), będących pozostałościąz okresu rozwoju zarodkowego,Są one odpowiednikiem powstającej w męskim układzie płciowym sieci jądra (rete testis). We wnęce jajnika umiejscowione są również grupy komórek nazywanych komór* kami wnękowymi. Przypominają one bardzo swoją budo*

760