60013 skanuj0006

:

ASTROLOGIA

46

47

czysto filozoficznego podejścia, dał początek psychologii eksperymentalnej. Asocjacjonizm był zażarcie krytykowany przez brytyjskich filozofów pozostających pod wpływami Kanta, a później Hegla (takich jak: T.H. Green, F.H. Bradley, B. Bosan-quel).'Niemniej we współczesnej filozofii psychologii - Czerpiącej inspiracje z ‘koneksjonizmu oraz teorii ‘rozproszonego przetwarzania równoległego, które tworzą modele funkcjonowania układu umysl-inózg - formułuje się zasady aktów umysłu stanowiący wyraźne echo asocjacjonizmu.

D.O.

E.B. de Condjllac, Traktat o wrażeniach, tłum. W. Wojciechowski Warszawa 1958.

J.S. Mili, Syslent logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, tłum. Cz. Znamierowski, 2 tomy, Warszawa 1962.

ASTROLOGIA Aż do XVII wieku astrologia pokrywała się z astronomią i ‘kosmologią. Wszystkie te nic oddzielone jeszcze dziedziny zajmowały się badaniem ciał niebieskich, przy czym podstawą był Ptoiemeuszowy model skończonego wszechświata, złożonego z kręgów koncentrycznie otaczających nieruchomą Ziemię w centrum. Astrologia była zespołeintkoncepcji, które uznawały wpływ ciał niebieskich na Ziemię. Przyczynowe oddziaływania miały wwensie dosłownym spływać na nieruchomy glob, powodując wszystkie zjaxvi-ska meteorologiczne Ł-bnplogiczne: wiatry, pływy, zmiany pór roku, narAdzlny, roz.wój, starzenie się i śmierć. Astrologia zwconzcniona była w deterministycznej wizji przyrody prezentowanej przez starożytne systenjy filozoficzne - arystolelików, pla-loników i stoików — orąz przez ich wersje z epoki średniowiecza i odrodzenia. Od czasów antyku praktyki astrologiczne wspierały fatalizm, co dodatkowo wzmocniło wpww na średniowieczną myśl Zachodu źródeł arabskich. Horoskopy i „przepowiadanie losu", które głosiły ścisły związek między układem ciał niebieskich w chwili narodzin danej osoby ze wszystkimi późniejszymi wydarzeniami jej życia, oskarżano a negowanie wolnej woli, w niczym to jednak nie zmniejszało popularności, jaką cieszyły się pocAmania astrologów.

Z chwilą jednak, gdy Ziemia wytrącona została ze swej nieruchomości w centrum wszechświata, a on sam ukazał się jako nieskończoiw, i gdy zróżnicowanie biologicznych organizmów zaczęto tłuma

niż odlcgiych mogła wesprzeć

L.P

on (989. o/ the His tory of

czyć raczej w języku genetyk gwiazd, nie wydaje się, by nauka praktyki astrologiczne.

J.D. North, Start, Mind and Fale, Loiu

D.    Pingrcc, „Astrology”, w: Dictionar Ideos, Nowy Jork 1973.

E.    Garin, Zodiak życia. Astrologia iv okresie Renesansu, tłum. W. Jckięl,-Warszawa 1992.

J.North,tfirfoi-fa astronomii i kosmologii, tłum. T. i T. Dworak, Katowice 1997.

f.Y -r- '•^v

ATARAKSJA Stan obojętności wobec trosk i zmartwień. W koncepcji Epikura jeden z dwóch składników^etfefamio/i/tf; drugim był brak cielesnych dolcgiiWości. Ponieważ wedle Epikura nieobecność bólu c*v niepokoju była najwyższą formą szczęścia, wiccjcgowizja eudaimonia miała charakter tylko negatywnym. Chęć usunięcia niepokoju, przede wszystkim przemćmicrcią i życiem pośmiertnym, stanowiła dla epikurejczyków jedyny motyw zajmowania się filozofią. Ataraksję jako cel wskazywali także sceptycy, którzy uważali, że można ją osiągnąć przez powstrzymanie się od sądu.

C.C.W.T.

A.A. Long, D.N. Scdlcy, The IMIenlsIlc Philosophers, Cambridge 1987.

ATEIZM I AGNOSTYCYZM Atcizm jest

doktryną, która jawnie głosi nieistnienie Boga, co niektórzy z ateistów wspierają dowodami. Te są jednak zazwyczaj wymierzone w chrześcijańskie pojmowanie Boga i niewiele rozstrzygają, jeśli chodzi o ogólne pojęcie boskości. Dlatego w zasadzie zachodni ateizm można by zdefiniować jako doktrynę głoszącą, że nic istnieje Bóg chrześcijański.

Agnostycyzm może przybrać postać osobistego wyznania — „Nie widzę podstaw, by wierzyć w Boga” — albo też może bardziej ambitnie głosić, że nikt nie powinien zajmować zdecydowanego stanowiska w kwestii istnienia bądź nieistnienia Boga. Jak się wydaje, tylko ta ambitna wersja wymaga argumentacji, ta zaś mogłaby skojarzyć zdanie ’ W.K. Clifforda, że nic należy opierać swych przekonań na racjach niewystarczających, zc stwierdzeniem, iż istnienie Boga jest w jawny sposób niedo-wodliwe. Każda z tych tez znalazła, oczywiście, swoich zagorzałych krytyków.

G.I.M.

•Bóg, argumeniy przeciw istnieniu; Bóg, argumenty za istnieniem; religia, historia filozofii; religia, problemy filozoficzne; religijny sceptycyzm

W. Clifiord, The Ethics ofBelief w: Anthony Flcw (red.), The Presumplion of Athelstn, London 1976.

B.    Russell, Dlaczego nie jestem chrześcijaninem, tłum.

A. Kurlandzka, wyd. 3, Warszawa 1956.

ATOMIZk FIZYKALNY Koncepcja świata fizycznego, ztodnic z którą składa się on z nieskończonej iiczby\iepodzielnych cząsteczek poruszających się przypadkowym ruchem w nieskończonej próżni. Stworaony w V wieku p.n.c. przez Lcukipposa i Demokrna, został zmodyfikowany przez Epikura, a za sprawą ponownego odkrycia ♦cpikurcizmu w czasach\odrodzenia rozkwitnął w XVII stuleciu w postaci „filozofii korpuskulamej”

\    C.C.W.T.

C.    Bailey, The GreekAtomism andEfucurus, Oxford 1928.

G. Realc, Historia filozofii starożytnej tłum !. Zieliński, t.l, Lublin 1993..    \

ATOMIZM LOGICZN’ przez B. Russella w artykule Ai alizm anali tyczny] (1911) na ozi którego zasadę pełniej schara 1918: na świat składają się atc skrawki barwy czy dźwięku, r własności, relacje i tak dalej" ( losophy of Logical Atomism | alomizmu logicznego), 1918.! powstające z tych atomów. At cja materii pojawił się jeszcze nych (*atomizm fizykalny). A charakter psychologiczny (* giczny): podstawowymi składi ccpcjc (wrażenia i idee). Russt my logicznymi, gdyż ich cech charakter logiczny, nic zaś m tocznymi, najprostszymi po< a nie czymś trwającym w cza nia owych atomów nazywa Rt ną”. Chwila namysłu wystarc ulicy Picadiliy nie przysluguji stola i że wszystkie o niej wyj wypowiedziami o jej clcmcn Inną przyczyna, dla której Rui mizin jako logiczny, może b‘ większych całości z owych at-konujc się za sprawą technik fakty konstruowane są z faktf żonę rzeczy są klasami konsti

Rzeczowymi atomami są u słowc, równic krótkotrwale me’a, niemniej Russell sprze koby miały one charakter um z roku 1918 z sympatią - a znacznych deklaracji — wyj neutralnego monizmu, który inowc składowe nie są ani ur a odróżnienie to odnosi się j( sposobów, na jakie wiąże : skomplikowane zestroje. A opowiada się przeto po stror

Atomowy fakt zostaje w zdaniu, które nic zawiera Tak więc, jeśli zdanie: „T< prawdziwe, to wyraża pe w przeciwieństwie, na przyk czerwone lub to jest zielon zawierzyć samej formie zdai jest żonaty" nie stwierdza fi wiem w rzeczywistości zna z pewną osobą", co jest stw nego i pociąga za sobą użyci stencjalncgo. Logiczny alor nicczność filozoficznej ana rzeczywistych faktów, trze! formę zdań.

Najczystsza atomistyczn tów jest przedstawiona w