62782 SNC03771

'pływ roślinności na procesy wymiany ciepła i wilgoci między atmosferą i jej podłożem okazuje się większy od wpływu każdego z tych czynników oddzielnie, tj. samej IDalinności i pozbawionego roślinności gruntu.

A. Kędziora (1995) porównywał straty ciepła na parowanie LE z saldem bilansu radiacyjnego R w różnych warunkach fizjograficznych okolic Ałma Aty w Kazachstanie. Okazało się, że wprowadzenie upraw zbożowych na teren suchego stepu zwiększa stosunek LE/R o 100%, natomiast sztuczne nawadnianie stepu zwiększa ten stosunek o 170%. Wprowadzenie roślinności uprawnej i sztuczne nawadnianie powoduje, że stosunek LE/R powiększa się aż o 500%. Jest to przykład synergizacji skutków działania poszczególnych czynników - roślinności uprawnej i irygacji. W klimacie wilgotnym efekty synergizacji nic są tak wielkie, bo sięgają stu kilkunastu procent, ale zawsze zaznaczają się dostatecznie wyraźnie.

ocesy od-hni ziemi, łjważniej-

Wartości składników bilansu cieplnego, charakterystyczne dla różnych form pokrycia terenu w Wielkopolsce (tab. 11.4), pokazują, jak znaczna jest rola roślinności w dystrybucji ciepła i wilgoci z podłoża atmosfery. Wilgotne lasy wykorzystują w procesie parowania LE prawie 90% dostępnej energii promieniowania w okresie wegetacji i ponad 100% salda promieniowania w skali roku (odpowiednio 82/94 i 49/47). A. Kędziora nazywa takie ekosystemy ewapotranspiracyjnymi. Z drugiej strony, nieużytki i tereny zabudowane zużywają na parowanie zaledwie połowę salda promieniowania (dla nieużytków odpowiednie wartości strumieni energii 42 i 96 w półroczu ciepłym oraz 29 i 48 w roku). Pozostała część energii może zamieniać się w energię potencjalną i kinetyczną w wyniku konwekcji, powstającej nad tymi silnie nagrzewającymi się terenami. Są to więc ekosystemy konwekcyjne.

Ha

ireg°l

łfei*⁰¹

Tab. 11.4. Struktura bilansu cieplnego różnych typów pokrycia i wilgotności terenu w Wielkopolsce w półroczu cieptym (kwiecień - wrzesień) i w ciągu roku (W/m¹); R - saldo promieniowania, LE - utajone ciepło parowania, P - ciepło odczuwalne, G - przewodzenie ciepła w gruncie (wg Kędziory, 1995)

Typy terenu	Półrocze ciepłe (IV-IX)				Rok (G = 0)
	R	-LE	-P	-G	R	-LE	-P
Grunty orne suche	91	51	35	5	43	32	11
Grunty orne mokre	91	70	16	5	43	44	-1
Sady	94	70	20	5	46	42	4
lasy suche	102	70	30	2	50	42	8
Lasy mokre	94	82	10	2	47	49	-2
Pastwiska	90	53	33	4	42	33	10
łąki	90	64	21	4	42	40	3
®*!na, torfowiska	90	72	14	4	42	44	-2
^dowa wiejska	84	38	39	7	41	27	14
Obudowa miejska	74	36	26	12	35	23	12
Nieużytki (JjJody^	96 ^116	42 78	43 27	12 11	« Ljl-	29 48	19 10

239